15 درصد زوج‌ها در کشور نابارورند و براساس نتایج بررسی‌های جدید، ناباروری در مردان افزایش یافته است. چاقی و اضافه وزن نیز در کشور ما کم‌کم دارد به یک اپیدمی تبدیل می‌شود و زنگ خطر بیماری‌های غیرواگیر هم چند سالی است که به صدا درآمده.
موضوع ارتباط چاقی و ناباروری چه در خانم‌ها و چه آقایان حرف جدیدی نیست و بارها بر رابطه مستقیم این 2 تاكید شده است. تغذیه نادرست و گرایش زیاد به خوردن فست‌فود و غذاهای آماده در جوان‌ها باعث شده بیشتر افراد مشكل اضافه وزن و چاقی شكمی داشته باشند. در بین مراجعانی كه مدتی است برای پدر و مادر شدن تلاش می‌كنند و نتیجه نمی‌گیرند، می‌توان به خوبی نقش بارز چاقی را دید. این خانم‌ها اغلب عادت ماهیانه نامنظمی دارند و تخمك‌گذاری آنها دچار مشکل می‌شود. شایع‌ترین علت انجام نشدن تخمکگذاری و ابتلا به نشانگان تخمدان پلی‌کیستیک، در خانم‌های چاق بیشتر دیده می‌شود و به‌دلیل لایه‌های چربی و مقاومت به انسولین هورمون‌های مردانه خونشان بالا می‌رود و اختلال قاعدگی، اختلال تخمکگذاری و نازایی ایجاد می‌کند. در این موارد، اولین قدم درمان مشكل ناباروری، کاهش وزن است.
انجمن‌های معتبر علمی دنیا به همه زنانی که در این شرایط قرار دارند توصیه کرده است پیش از اقدام به درمان نازایی مشکل چاقی و اضافه وزن خود را برطرف کنند. علاوه بر این، چاقی می‌تواند مشكلات دوره بارداری مانند فشارخون، دیابت و زایمان زودرس را بیشتر و سیر زایمان و بهبود زخم پس از آن را مختل کند. محققان به رابطه میان چاقی و ناباروری در مردان هم اشاره دارند و می‌گویند مردانی كه اضافه وزن دارند (حدود 7 كیلوگرم) 10 درصد بیشتر از سایر مردان مبتلا به ناباروری می‌شوند. محققان سراسر دنیا ثابت كرده‌اند که افراد چاق کمتر شانس پدر و مادر شدن دارند. خوشبختانه با اصلاح شیوه زندگی می‌توان به وزن مطلوب رسید و این مانع ناباروری را از میان برداشت.
چه ارتباطی بین چاقی و ناباروری وجود دارد؟
در چاقی چند مکانیسم وجود دارد که می‌تواند به نوعی با ناباروری ارتباط پیدا کند. اولین مکانیسم این است که نسج چربی باعث ایجاد مقاومت به انسولین در بدن می‌شود و به همین دلیل دیابت در افراد چاق شایع‌تر است. در انسولین، عامل خطر یا هورمونی وجود دارد که در چرخه اعمال تخمدان برای تخمکگذاری نقش مهمی را ایفا می‌کند. زمانی که مقاومت به انسولین ایجاد می‌شود، آن عامل شبیه انسولین در بدن به‌عنوان انسولین شناخته و به آن نیز مقاومت ایجاد می‌شود و باعث می‌شود، خانم‌های چاق دچار عدم تخمکگذاری یا تخمکگذاری غیرموثر با فواصل زیاد شوند. این مکانیسم باعث کم‌زایی می‌شود یا در درجات شدیدتر نازایی را به دنبال خواهد داشت. مکانیسم دیگر این است که در نسج چربی، مواد التهابی وجود دارند که می‌تواند سیستم ایمنی را فعال و از تخمکگذاری جلوگیری کند یا از ورود اسپرم و عبور آن جلوگیری کند. چاقی حتی می‌تواند باعث شود بعد از تشکیل تخم، لانه‌گزینی مناسبی ایجاد نشود. علاوه بر این، مکانیسم‌های آناتومیک نیز در زنان چاق وجود دارد که با ناباروری در ارتباط است.
اول اینکه در زنان چاق ارتباط زناشویی در زمان‌هایی که این روابط باید برای بارور شدن انجام شود، کمتر از زنان لاغر است. همچنین گاهی به دلیل چاقی، ورود اسپرم به مجرای تناسلی زن دچار مشکل می‌شود. مکانیسم‌های مختلفی وجود دارد که در تحقیقات علمی برای ارتباط چاقی با ناباروری به اثبات رسیده است و برای اینکه بخواهیم درصد ناباروری را در زنان چاق تعیین کنیم، باید چاقی را به گروه‌های مختلف تقسیم کنیم، اما می‌توان گفت هرچه شاخص توده بدنی بالاتر باشد، امکان نازایی خانم‌ها بیشتر می‌شود.
چه بیماری‌هایی در زنان چاق خطر ناباروری را در آنها بالا می‌برد؟
شایع‌ترین بیماری که با چاقی و نازایی ارتباط دارد، نشانگان تخمدان پلی‌کیستیک است که در خانم‌های چاق بیشتر است و چون باعث کم شدن تخمکگذاری می‌شود، فرد را دچار درجاتی از کم‌زایی و نازایی خواهدکرد.
آیا چاقی روی روش‌های آزمایشگاهی باروری نیز تاثیر می‌گذارد؟
ما به کمک تکنولوژی‌های کمک باروری، مشکلات را دور می‌زنیم و یک محیط خالص برای لقاح فراهم می‌کنیم. دیده شده اگر لقاح طبیعی باشد، اختلال‌های ژنتیک در جنینی که از زن و مرد چاق به‌خصوص خانم چاق ایجاد شده، بیشتر است و خطر سقط جنین در زنان چاق افزایش پیدا می‌کند. به بیان دیگر، حتی اگر به کمک روش‌های آزمایشگاهی مانندIVF، بارداری اتفاق بیفتد، در زنان چاق احتمال سقط، 3 برابر بیشتر از زنان لاغر است. همچنین بیماری‌های بارداری مانند فشارخون بارداری که سرنوشت بارداری را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد 2 تا 7 برابر بیشتر خواهدبود.
چاقی چه تاثیری در بارداری و سلامت جنین می‌گذارد؟
فشارخون بالا در زنان چاق بیشتر است. علاوه بر آن، دیابت بارداری، زایمان زودرس و پارگی کیسه آب در زنان چاق بیشتر از زنان با وزن متناسب اتفاق می‌افتد. همچنین احتمال اینکه فرزندی که از یک خانم چاق به دنیا می‌آید، اختلال چاقی را از دوران جنینی داشته باشد، زیاد است و همان‌طور که می‌دانید، بیماری‌های قلبی- عروقی، سرطان‌ها و سایر بیماری‌های غیرواگیر مانند دیابت نیز در افراد چاق بیشتر است.
یک خانم چاق چگونه باید قبل از بارداری وزنش را کم کند تا در دوران بارداری دچار مشکل نشود؟
وزن ایده‌آل را باید براساس شاخص توده بدنی تعیین کنیم، اگرچه شاخص توده بدنی خیلی دقیق نیست ولی قابل اعتماد است و توصیه می‌شود شاخص توده بدنی بین 19 تا 25 باشد. خانم‌های چاق قبل از آنکه باردار شوند، باید با ورزش و رژیم وزنشان را کم کنند. البته باید رژیم به گونه‌ای باشد که تحت نظر متخصص تغذیه و متخصص غدد داخلی، فرد دچار کمبود ویتامین نشود و اگر رژیم سخت بود، حتما از مکمل‌های جایگزین استفاده شود. رفع کمبود ویتامین‌ها به‌خصوص کمبود آهن و زینک و ویتامین D ضرورت دارد. خانم‌های باردار باید بدانند در دوران بارداری بهتر است وزنشان کم شود ولی زنانی که خیلی چاق‌اند، باید تحت‌نظر متخصص تغذیه و غدد داخلی رژیم بگیرند تا در دوران بارداری، رژیم غذایی‌شان به گونه‌ای باشد که هم به رشد جنینشان کمک کند و هم دچار اضافه وزن بیشتر نشوند.