از تهوع صبحگاهي تا آزمايش‌هاي بارداري
16 نگراني خانم‌هاي باردار
دکتر مريم کاشانيان
فوق‌تخصص زنان و زايمان و دانشيار دانشگاه علوم پزشکي تهران
بارداري با تغييرات جسمي و رواني زيادي همراه است که نداشتن شناخت کافي از آنها باعث بروز نگراني‌هاي طبيعي در مادر مي‌شود. در «بارداري و زايمان» اين هفته به برخي از مشکلات و مسائلي که در بارداري بروز مي‌کند و اغلب براي مادر و اطرافيان او نگران‌کننده است، اشاره مي‌کنيم، با اين اميد که خانم‌هايي که قصد باردار شدن دارند يا در ابتداي اين راه هستند، قبل از مواجهه، با آنها آشنا شوند و از اين دوره از زندگي لذت ببرند.
8 نگراني سه ماهه اول
1) تهوع صبحگاهي: اغلب مي‌شنويم که تهوع و استفراغ بارداري، صبحگاهي است و خانم‌هايي که در طول روز اين حالت را دارند، نگران مي‌شوند. حقيقت اين است که تهوع و استفراغ مخصوص صبح نيست، مخصوص اوايل بارداري هم نيست و ممکن است تا ماه چهارم يا حتي تا پايان بارداري ادامه پيدا کند. تا زماني که تهوع و بي‌اشتهايي شديد نباشد، نيازي به درمان ندارد و به جنين آسيب نمي‌رساند اما وقتي شديد شد، لازم است خانم باردار دارو مصرف کند تا شرايط برايش قابل تحمل شود.
2) دردهاي زير شکمي: اين دردها شبيه درد قاعدگي است که به دليل بزرگ شدن تدريجي رحم و کشيدگي رباط‌هاي اطراف آن بروز مي‌کند و با حرکات ناگهاني و رابطه زناشويي افزايش مي‌يابد اما فقط در موارد شديد نگران‌کننده است.
3) انقباض‌هاي عضلاني: تغييرات هورموني باعث گرفتگي عضلات مخصوصا با حرکات ناگهاني مي‌شود. برخي افراد فکر مي‌کنند گرفتگي عضلات به‌دليل کمبود ريز‌مغذي‌هايي مثل کلسيم اتفاق مي‌افتد اما واقعا اين‌طور نيست و اين انقباض بعد از زايمان برطرف مي‌شود.
4) خونريزي و لک‌بيني: اوايل بارداري به‌دليل جايگزيني جنين ممکن است اتفاق بيفتد. پزشک با مطمئن شدن از سلامت بارداري و محل آن، بايد به خانم باردار اطمينان دهد جاي نگراني نيست و به مصرف دارو نيازي ندارد اما متاسفانه در کشور ما، به محض لکه‌بيني، دارو تجويز مي‌شود که کار نادرستي است و جنبه علمي ندارد. لکه‌بيني معمولا به‌تدريج کم و برطرف مي‌شود اما اگر خونريزي رو به افزايش باشد، بايد با پزشک مشورت کرد. در برخي موارد ممکن است بارداري خارج از رحم، باعث لکه‌بيني و خونريزي شود.
5) تغييرات خلق و خو، بي‌خوابي يا پرخوابي: اين حالت‌ها در افراد مختلف متفاوت است. استرس و افسردگي در يک خانم مي‌تواند خود را با بي‌خوابي و در ديگري با پرخوابي نشان دهد. به هر حال اگر تغييرات خلق‌و‌خو شديد باشد، بايد با متخصص مشورت کرد اما تا حدي تحريک‌پذيري در اين دوران طبيعي است و تحت تاثير هورمون‌ها رخ مي‌دهد.
6) خستگي، کوفتگي و سردرد: اگر خفيف باشد، مشکلي نيست اما اگر شديد شد، مي‌توان زير‌نظر متخصص مسکن مصرف کرد.
7) ترشحات واژينال: ترشحات آبکي به دليل تغييرات هورموني است و الزاما عفوني نيست اما برخي عفونت‌ها مثل عفونت‌هاي قارچي در بارداري شايع است که جاي نگراني ندارد و به جنين آسيب نمي‌رساند. عفونت‌هاي خطرناک براي جنين بدون علامت هستند و با بررسي‌هاي ماهانه پزشک متوجه آن مي‌شود.
8) کمردرد: کمردرد ممکن است از 3 ماهه نخست شروع شود و ادامه پيدا کند. دليل آن هم ترشح هورمون‌هاي بارداري است که باعث شلي رباط‌هاي اطراف ستون فقرات و همچنين با بالارفتن سن بارداري، افزايش گودي کمر مي‌شود. اگر درد کم است، نيازي به درمان نيست اما اگر شديد باشد، مي‌توان از مسکن‌هاي مجاز زير‌نظر پزشک استفاده کرد. خانم‌هاي مبتلا به کمردرد بايد از زياد ايستادن خود‌داري کنند.
5 نگراني سه ماهه دوم
1) بازگشت اسيد از معده به مري و يبوست: به دليل تغييرات هورموني از 3 ماهه دوم به بعد روده‌ها تنبل مي‌شوند و احتمال ابتلا به يبوست، نفخ و ترش کردن بيشتر مي‌شود بنابراين خانم‌هاي باردار تعداد وعده‌هاي غذايي را بيشتر و حجم غذا را کمتر کنند و پياده‌روي را به برنامه روزانه خود بيفزايند.
2) خونريزي از لثه: به‌دليل ترشح هورمون‌هاي بارداري، لثه‌ها پر خون مي‌شود و هنگام مسواک يا خود به خود ممکن است دچار خونريزي شوند. اگر خونريزي زياد باشد، خانم مي‌تواند براي درمان به دندانپزشک مراجعه کند.
3) لکه بيني: دلايل خونريزي و لکه‌بيني در 3 ماهه دوم بارداري و سوم ماهيتي جدا از دلايل آن در 3 ماهه اول دارد و حتما بايد بررسي شود زيرا ممکن است دليل آن زايمان‌هاي پيش از موقع يا سقط جنين باشد.
4) افت فشار خون، احساس ضعف و سرگيجه: معمولا در 3 ماهه دوم بارداري، فشار خون افت پيدا مي‌کند و حتي ممکن است خانم باردار غش کند. به همين دليل به اين خانم‌ها توصيه مي‌شود تنها بيرون نروند و مخصوصا در حمام تنها نباشند. البته به محض آنکه خانمي حس کرد فشار‌خونش پايين آمده، کافي است دراز بکشد و هر دو پا را به ديوار بزند و بالا ببرد تا احساس سرگيجه بهبود پيدا کند.
5) تکرر ادرار: با افزايش سن بارداري، به دليل فشار رحم روي مثانه، حجم آن کم مي‌شود. از سوي ديگر، در انتهاي بارداري سر جنين روي مثانه فشار مي‌آورد و باعث تکرر ادرار مي‌شود. اگر تکرر ادار با سوزش همراه شود، ممکن است نشانه عفونت باشد که بايد حتما آن را درمان کرد.
3 نگراني سه ماهه سوم
1) تشديد برخي مشکلات: انقباض‌هاي رحمي دروغين، بي‌خوابي، کمردرد و درد در ناحيه اندام تحتاني، شکم، لگن و پاها، بازگشت اسيد به معده و سوزش معده، هموروييد و سنگيني پاها از مشکلات رايج در 3 ماهه آخر هستند که با زايمان برطرف مي‌شوند. به ندرت امکان دارد در روند تشخيص مشکلاتي چون کمردرد يا غيره در بارداري درخواست تصويربرداري‌هايي چون راديولوژي وسي‌تي‌اسکن شود اما درصورت صلاح ديد پزشک بايد انجام شود.
2) احساس تنگي نفس و تپش قلب: اين احساس به دليل ترشح هورمون‌هاي بارداري است و الزاما ربطي به سن بارداري و بزرگي شکم ندارد، گرچه در 3 ماهه سوم تشديد مي‌شود.
3) پيگيري آزمايش‌هاي بارداري: از ابتداي بارداري خانم بايد تحت‌نظر باشد و بررسي‌ها و آزمايش‌هاي لازم را انجام دهد و منتظر بروز مشکل خاصي نباشد تا به پزشک مراجعه کند. عفونت‌هاي خطرناک يا فشار خون بارداري بدون علامت هستند و فقط با چکاپ‌هاي دوره‌اي قابل‌تشخيص و درمانند. ماما طي بررسي‌هاي دوره‌اي و زير‌نظر گرفتن ميزان رشد جنين و سنجش فشار خون و وزن مادر، متوجه اين مشکلات مي‌شود.آزمايش‌هاي اوليه که براي تمام خانم‌ها تجويز مي‌شود، شامل آزمايش خون است تا احتمال ابتلاي مادر به برخي بيماري‌هاي خطرناک براي او و جنينش (مانند ايدز) بررسي شود. سونوگرافي نيز در ابتداي امر براي سنجش سن بارداري و بعد از آن در 3 ماهه دوم براي اطمينان از سلامت جنين تجويز مي‌شود. زير نظر گرفتن حرکات جنين و ضربان قلب او نيز از جمله چکاپ‌هاي لازم است. تست غربالگري تشخيص تريزومي 21 و تست ديابت بارداري براي تشخيص بالا بودن قند خون هم لازم است. اگر خانمي سن بالا دارد يا ازدواج فاميلي داشته يا سابقه مشکلات ژنتيکي دارد، لازم است آزمايش‌هاي جدي‌تري مثل آمينوسنتز هم انجام دهد.
لیست پزشکان متخصص زنان و زایمان لطفا کلیک نمایید .
( عضو کانال تلگرامی پزشکان ایران شوید لطفا روی عکس زیر کلیک نمایید )
