تعریف و اپیدمیولوژی
بيماري برگر (ترومبو آنژئيت مسدود كننده) بيمـاري التهابي و مزمن عروق دستها و پاها ميباشد. بیماری برگر که برای نخستین بار توسط Buerger در سال 1908توضیح داده شد ارتباط بسيار نزديک با مصرف محصولات دخانیات دارد به نحوی که بیشتر مبتلایان، مردان جوان با سن کمتر از ۴۵-۴۰ سال بوده که سابقه مصرف زياد سيگار را دارند. اگر چه اخيراً درصد خانم ها و افراد بالاي ۵۰ سال مبتلا به بيماري برگر نيز افزايش يافته است. از سال 1970 مصرف تنباكوي كم دود بـه جـاي سـيگارت توسط مردان جوان شيوع يافت. اين تمايل به مصرف تنبـاكوي كم دود با گمان كم خطر بودن آن نسبت بـه سـيگارت تهديـد كننده سلامتي افراد شد.
علت و آسیب شناسی
این بیماری بر اثر التهاب ناشی از مصرف تنباکو و با ضایعات غير آترواسكلروتيك، به صورت قطعه اي، التهـابي که منجر به انسداد اوليه و پیشرونده و ایجاد لخته در دیواره شريانهاي متوسط و كوچك زير زانو و زير آرنج شده و به طور مكرر وريدها و اعصاب سـطحي يـا مجاور را نيز گرفتار ميكند. همچنين گرفتـاري عـروق مغـزي، كرونري، احشايي و چشمي در این بیماری رخ میدهد. در اين بيماري بـا پيشـرفت انسـداد عـروق، میزان خونرساني به نواحی پس از آسیب عروقی بین یک تا پنج در صد کاهش می یابد. این بیماری اغلب در ميان مردمان کشورهاي شرقي، جنوب شرقي آسيا، هند و خاورميانه شيوع بيشتري دارد و در ميان آمريکاييهاي آفريقايي تبار شيوع بسيار کمتري دارد.
علائم
این بیماری سبب درد در روي پا يا ساق پا به ویژه به دنبال فعالیت که با اسـتراحت بهبود یافته میگردد. در برخی موارد که بیماری پیشرفت بیشتری میکند، ممکن بیمار دچار به همراه لنگش متناوب، تغيير رنگ اندام به صورت آبي شدن، احساس گرمي و گزگز كردن پاها به ویژه هنگام قرار گرفتن در معرض سرما نام برد. در سرما، در افراد طبیعی هم رگهای خونی منقبض شده و خون رساني به انتهای اندام‌ها به خوبي صورت نمي گيرد ولی در این افراد به علت اسپاسم و تصلب شرايين ايجاده شده در اثر نيكوتين، این موضوع شدت می یابد. از طرف دیگر عدم خون رساني به بافت منجر به تحلیل رفتن عضلات و بروز زخم هاي دردناك روي انگشتان و نوك انگشتان دست و بویژه پا و در نهایت قانقاریا در پا در اثر فقدان خون رسانی مي شود كه در این حالت ممكن است پزشكان لاجرم اقدام به قطع عضو کنند.
تشخيص
تشخیص این بيماري بر اساس شرح حال و معاينـه فيزيكـي و باليني بيمار بوده، براي تأييد تشخيص ميتـوان از آنژيـوگرافي عروق درگير استفاده كرد.
معيار تشخيص باليني برگر شامل موارد زير است:
1 - تاريخچه مصرف سيگار يا تنباكو
2 - سن شروع بيماري كمتر از 45 تا 50 سالگی
3 - انسداد شرياني زير زانو
4 - درگيري مكرر انتهایی اندام فوقاني (سندرم رينود يا زخم بر روی انگشتان )
5 – التهاب وریدهای سطحي (فلبيت)
6 – عدم وجود بیماری های دیگری مانند ديـابت، آرتـريت واقعـي
7 - انجام سنوگرافی، پلتیسموگرافی برا کمک به تشخیص کاهش جریان خون در رگهای محیطی، و آرتریوگرافی (عکسبرداری مخصوص
از سرخرگها) برای تعیین محل ضایعات عروقی
عوامل افزايش دهنده خطر:
- بيماري بافت همبند يا آترواسكلروز .
- هواي سرد
- سابقه خانوادگي اين بيماري
پيشگيري و درمان :
- ترک سيگار
- از هواي سرد دوري كنيد اما سعي كنيد فعاليت هاي خود را حفظ كنيد.
- پوشیدن جوراب نخي يا پشمي و كفش هايي كه اندازه پايتان باشد به پا كنيد. جوراب ها نبايد از الياف مصنوعي باشد.
- براي حفاظت از پايتان از كفي مناسب و نيز پوشش نرم داخل كفش استفاده نماييد.
- يك برنامه مناسب براي حفظ وضعيت جسماني در پيش بگيريد.
- در برخی موارد رقیق کننده های خون نیز توصیه میشود.
- گاهي عمل جراحي براي قطع اعصاب سمپاتيكي كه به اين ناحيه مي روند انجام مي گيرد ( قطع اعصاب سمپاتيك به منظور افزايش گشاد شدن عروق و در نتيجه افزايش جريان خون محل انجام مي شود. باید توجه داشت انجام مشاوره براي تغيير در شيوه زندگي به دنبال این عمل به دلیل محدودیتهای بوجود آمده پس از عمل، توصيه شود.
باز هم تاکید میشود که تنها درمان مؤثر اين بيماري قطع كامل و دائمی مصرف سيگار يـا هر نوع تنباكو است.
پيش آگهي:
در صورت عدم ترک سیگار، پیشرفت بیماری منجر به قطع عضو خواهد شد. این بیماری مزمن بوده ولی علائم را برای مدتی میتوان تحت کنترل درآورد. اما سرانجام این بیماری سبب ناتوانی فزاینده ای میگردد.
دکتر مهرتاش مهرپرور
کارشناس دبیرخانه ارتقاء فرهنگ سلامت
منبع : وزارت بهداشت