•   درمان
• تشخیص
• پیشگیری

تشخیص سنگ ادراری

گاهی سنگ های خاموش،یعنی آنهایی که سبب ایجاد علایم نشوند،درعکس رادیولوژیک (که درمعاینه معمولی گرفته می شود) پیدا می شوند واگرکوچک باشند ،خود به خود بدون ایجاد علایم،ازراه ادراردفع می شوند.بش ازاین وازآن شایع تر،سنگ های کلیوی درکسانی یافت می شودکه به علت ادرارخونی ویا احساس دردنگهانی به پزشک مراجعه کردهاند  وازآنها عکس رادیولوژیک گرفته شده ویا سونوگرافی برای آنها صورت می گیرد.این تصویر برداری تشخیصی ،اطلاعات ارزشمندی پیرامون اندازه ومحل سنگ به پزشکان می دهد.آزمایش خون وادرار نیز کمک می کند تا هرگونه ماده غیرطبیعی درادرار که موجب سنگ سازی می شود شناسایی گردد.پزشک ممکن است تصمیم یگیرد تا برای داشتن تصاویربهتر دستگاه ادراری ازسی تی اسکن یا پیلگرام داخل وریدی (IVP ) استفاده کند.نتایج تمامی این آزمایش ها به پزشک درتعیین بهترین نوع درمان کمک خوادکرد.

درمان سنگ کلیوی

خوشبختانه ،دربیشتر موارد نیازی به جراحی نیست.بیشتر سنگ ها ی کلیوی با مصرف مقداری آب ((1تا5/1لیتر)) به آسانی ازمجاری ادراری عبورمی کنند .دربیشترموارد،بیمار می تواند درخانه استراحت کند،آب بنوشد ودرصورت وجود درد از داورها ی مسکن استفاده کند.پزشک ازبیمارمی خواهد تا سنگ بیرون آمده را حفظ تا آزمایش ها ی لازم برروی آن صورت گیرد.می توان سنگ رادر داخل یک فنجان یا ظرف بار مصرف داده ونگهداری کرد.

نخستین گام :پیشگیری

اگر ازبیش ازیک نوبت به سنگ کلیه مبتلا شده اید،درخطر آن هستید که دوباره یک سنگ دیگربسازید؛ پس پیشگیری اهمیت بسیار زیادی دارد.برای پیشگیری ازایجاد سنگ ،پزشک باید علل ایجاد آن را درهر بیمارتوجه قراردهد. پزشک آزمایش های لازم ،شامل آزمایش خون وادرار را درخواست خواهد کرد.پزشک همچنین پرسش هایی رادرمورد سابقه پزشکی ،شغل وعادت های تغذیه ای خواهد پرسید.اگر سنگ برداشته شود ویا دفع شده به وسیله بیمارنگه داری شود.آزمایشگاه باید آن راتجزیه وتحلیل کند زیرا ترکیب آن دربرنامه ریزی درمانی مؤثراست.ممکن است ازبیمار خواسته شود تا ادرار 24 ساعته اش را پس ازدفع سنگ ویا برداشت آن باعمل جراحی جمع آوری کند. از نمونه ،برای این استفاده می شود که حجم ادرار ،میزان اسید آن ،کلسیم ،سدیم ،اسیداوریک،اگزالات ،سیترات وکراتینین(فرآورده سوخت وساز عضلانی) اندازه گیری شود.پزشک ازاین اطلاعات استفاده  خواهدکرد تا  به علت یابی سنگ بپردازید به نمونه ادرار 24 ساعته نیز پس ازپایان درمان نیاز است تا سنجیده شود که آیادرمان مؤثر بوده است یا خیر؟

تغییرات شیوه  زندگی

مهم ترین وساده ترین تغییر درشیوه زندگی درپیشگیری ازابتلا به سنگ کلیوی ،نوشیدن هرچه بیشترمایعات است که بهترین آنهاست .برای رهایی از ابتلا به سنگ کلیوی باید به اندازه ای آب بنوشیم که ازغلظت ادرارکاسته شودکه اینکارالبته بسیار مشکل است.ممکن است روزانه بیش ازیک گالن آب و این مقدار نیز درطول شب نوشیده شود.اگر بیماربه سنگ اگزالاتی مبتلا باشد،گروهی ازشواهد وپژوهش ها پیشنهاد می کنند که محدود کردن مصرف غذاهای حاوی اگزالات ممکن است درکاستن ازشانس شما درابتلا به نوع سنگ مؤثر باشد.

غذاهای سرشار ازاگزالات عبارتند از:بادام زمینی،قهوه زیاد بیش از8 فنجان درروز،لویبا،توت فرنگی،تمشک،شکلات ،سبزهای با برگ تیره ،مرکبات،سیب زمینی شیرین،آبجو،شاه توت،ریواس ،چغندر،نوشابه ،چای ،ازآنجایی که این سنگ ها شامل کلسیم وهم اگزالات هستندلازم است دستورات مربوط به پرهیز ازکلسیم نیز رعایت شوند.به طور معمول حداقل 5/0لیتر ادرار درشبانه روز دفع کنیم.برای دسترسی به این حجم ازادرار،لازم است تا حداقل 5/1تا 2لیتر آب درطول روز نوشیده شود.درآب وهوای گرم،نیازبدن به نوشیدن آب،با توجه به افزایش تعریق ،بیشتر می شود.این کارکمک می کندتا ازغلظت ادرار کاسته شود وادرارباغلظت کم،ریسک تولید وایجاد سنگ کلیوی راکمتر می کند.ممکن است ازبیمار خواسته شود تا ازخوردن غذاهای سرشاراز ویتامین D وبرخی ازانواع داروهای ضد اسید که پایه واساس کلسیمی دارند بپرهیزد.اگرادرار بیماربه شدت اسیدی باشد،بهتراست گوشت قرمز ومرغ کمتری مصرف شود.زیرا آن غذاها میزان اسید ادرار را افزایش می دهد.بیشتر مردم حداکثرروزانه به 4تا 6اونس ازغذاهای پرپروتئین و3 وعده شیر یا لبینات نیازدارند.برای پیشگیری ازایجاد سنگ های سیستینی، باید روزانه به نوشیدن آب کافی پرداخت ،اگربیمار مبتلا به سنگ کلسیمی باشد،پزشک ممکن است ازاوبخواهد تا میزان نمک خوراکی خود را کاهش دهد.بهتراست برای تنظیم میزان نمک روزانه ،از متخصص تغذیه بهره بگیریم،ممکن است نیازی نباشد که از مصرف کلسیم پرهیزکنیم.این نکته بسیارمهم است که پزشک ومتخصص تغذیه فرابگیریم که تعادل مصرف کلسیم چگونه باید باشد.درپیش گرفتن رژیم غذایی کم کلسیم دردرازمدت می تواند منجربه کاهش توده استخوانی ودرنهایت پوکی استخوان شود.

درمان

گاهی ممکن است پزشک داروها ی خاص رابرای بیمارتجویز کند تا از ایجادسنگ اسیداوریکی وکلسیمی پیشگیری  شود.این داروها میزان اسیدی یا قلیایی بودن ادرارکه نقشی اساسی درتولید کریستال دارند کنترل می کنند داروهای آلوپورینول درمواردی که بیماراسیداوریک اضافی درادرار داشته باشد کمک کننده است.پزشکان معمولا سعی دارند تا کلسیم بیش ازحد درادرار کنترل باشندتااز ایجاد سنگ کلسیمی پیشگیری کنند که دراین راه ازداروها یدیورتیک (ادرارآور) مانند هیدروکلرتیازید استفاده می کنند.این داروها مقدارکلسیم آزادشده به وسیله کلیه ها به داخل ادرار با احتباس آن دراستخوان ها کاهش می دهند .آنها وقتی این کار رابه بهترین شکل انجام می دهند که میزان نمک خوراکی مصرفی نیزکم باشد.به ندرت،به بیماران باکلسیم بالای ادرار داروی سدیم سلولز فسفات داده می شود که با کلسیم درروده کوچک ترکیب شده وازنشت آن به ادرار پیشگیری می کند.اگرسنگ های سیستینی بانوشیدن هرچه بیشتر آب تحت کنترل درنیامدند پزشک ازداروهایی مانند تیولاوکوپریمین  که سبب کاهش سیستین ادرارمی شود استفاده خواهد کرد.برای سنگ ها ی استروویتی که به طورکامل برداشته شده اند ،نخستین گام پیشگیری ،دورنگه داشتن ادرارازباکتری هایی است که می توانند زمینه سازعفونت باشند.نمونه ادراربیمار به صورت منظم بررسی می شودتا این اطمینان حاصل شودکه هیچ باکتری وجودندارد.اگرسنگ استرویتی قابل برداشت نباشد پزشک ممکن است از دارویی به نام استوهید روکسامیک  اسید (AHA) استفاده کند.این دارو به همراه مصرف طولانی مدت آنتی بیوتیک ها تجویز می شود.تا ازعفونت هایی که سبب ایجاد سنگ می شود.پیشگیری کند.افراد مبتلا به هیپرپاراتیروئیدیسم(پرکاری غده پارتیروئید )نیزگاهی سنگ های کلسیمی خواهنداشت .درمان دراین بیماری معمولاجراحی است تا غددپاراتیروئید برداشته شوند.(درگردن قراردارند)دربیشتربیمارن ،تنها یکی از 4غده بزرگ شده اند برداشتن غدد،مشکلات مربوط به پرکاری غدد پارتیروئید وهمچنین سنگ های کلیه را برطرف می کنند.

درمان جراحی

 جراحی باید به عنوان یک راهکار درمواردی که سایر روش ها شکست خورده اند به کارگرفته شونددربرداشت سنگ ممکن است نیاز به جراحی باشد،اگر :

1)       پس ازگذشت زمان قابل توجهی دفع نشودوسبب دردی ثابت وپایدارشود.

2)      بسیاربزرگ ترازآناست که بتواند به خودی خود دفع شود ویا درمکان نامناسبی گیرافتاده است.

3)      سبب انسداد جریان ادرار شده است.

4)      سبب عفونت ادراری پیوسته شود.

5)      به بافت کلیه آسیب برساندویا سبب خونریزی شود.

6)      به تدریج بزرگ ترشود(درعکس های پیگیری رادیولوژیک قابل مشاهده است).

تا 20سال پیش،جراحی برای برداشتن سنگ کلیه عملی لازم بود این جراحی بسیاردردناک بود و به  دوره بهبودی 4تا6هفته ای نیازداشت امروزه دربسیاری ازموارد دیگری نیازی به جراحی وجوندارد.

سنگ شکنی ازخارج بدن

درحال حاضر ،سنگ شکنی ازخارج بدن یا امواج (ٍESWL)رایج ترین روش به کارگرفته شده برای درمان سنگ های کلیه است.دراین روش،امواج که درخارج ازبدن ساخته می شود ازراه پوست وبافت های بدن عبور می کنند تا به سنگ برخورد کنند.سنگ ها به ذرات شکن مانند تبدیل وبه راحتی ازراه مجاری ادراری وبه وسیله ادرار ازبدن خارج می شوند. درحال حاضرانواع گوناگونی ازدستگاه هایESWL وجوددارد.دریکی ازآنها بیمار دروان حمام قرارمی گیرد درنوع دیگری ازاین دستگاه روی بسترنرمی درکناردستگاه درازمی کشد.دربیشتر دستگاه ها ازاشعه X یا سونوگرافی استفاده می شود تا جراح ازمحل سنگ درطول درمان آگاهی داشته باشد.دربیشتر انواع ESWLبه بیهوشی نیازاست.دربیشترموارد،ESWL ممکن است به شکل یک درمان سرپایی صورت گیرد دوران نقاهت کوتاه است وبیشتر افراد درکمتر ازچند روزبه سرکار خود باز خواهند گشت عوارضی نیز درطول انجام این روش ممکن است پیش آید .درادرار بیشتربیماران درچندروز نخست پس ازدرمان خون وجودخوه داشت.خون مردگی ودرد اندک ومختصر ودرپشت شکم نیز شایع است .برای کاستن از ریسک ایجاد این عوارض ،پزشکان ازبیماران می خواهند تازمصرف آسپرین وسایرداروهایی که لخته شدن خون راتحت تأثیر قرار می دهند،برای چندین هفته پیش ازشروع درمان ،خود داری کنند.یک عارضه دیگر ممکن است  به علت عبور ذرات شکسته سنگ درمجاری ادراری وبرخوردآنها با دیواره آن روی دهد که سبب درد وناراحتی بیمار می شود.دربرخی موارد،پزشک ازلوله کوچکی به نام استنت استفاده خواهدکرد.این لوله ازراه پیشابراه به مثانه وازآنجا درون حالب فرستاده خواهدشد تا به عبور این قطعات کمک کند گاهی سنگ دریک نوبت درمان به صورت کامل ریز ریز نخواهد شد وبه درمان  ای تکمیلی نیاز خواهدبود.ESWLروش مناسبی برای سنگ های بزرگ نیست.

سنگ شکنی ازراه پوست

گاهی اوقات روشی به نام سنگ شکنی ازراه پوست برای برداشتن سنگ کلیه پیشنهاد می شود،این درمان دربیشتراوقات هنگامی به کاربرده می شودکه سنگ یا بزرگ باشدویا درجایی باشدکه به ESWL اجازه فعالیت ندهد.دریان روش ،جراح برش کوچکی رابرروی پشت ایجاد می کند ونونلی رابه درون کلیه به طور مستقیم به وجودمی آورد.با استفاده ازابزاری به نام نفروسکوپ جراح سنگ راجابه جا کرده وبرمی دارد.برای سنگ های بزرگ ،به نوعی پروب انرژی (اولتراسونیک یا الکتروهیدرولیک) نیازاست تا سنگ رابه اجزای کوچک تری خردکند.معمولا بیماران برای چندین وچندروزدربیمارستان بستری می شوند.وممکن است لوله کوچکی به نام نفروستومی درطول دوره بهبودی درکلیه آنها باقی بماند.یکی از برتری های سنگ شکنی ازراه پوست برESWL آن است که جراح به جای آنکه صبرکند تا سنگ به طورطبیعی وازمجاری ادراری ازبدن خراج شود،آن را به صورت مستقیم ازبدن خارج می کند.

برداشت یورتروسکوپیک سنگ

اگرچه گروهی ازسنگ های حالب رامی توان به وسلیه ESWL درمان کرد؛یورتروسکوپی ممکن است برای درمان سنگ های بخش میانی وتحتانی حالب موردنیاز باشد.هیچ برشی دراین روش زده نمی شودوبه نام یورتروسکوپ را از پیشابراه ومثانه عبور می دهدتا به حالببرسد.سپس یاسنگ درداخل جسم قفس مانندی گیرانداخته می شودویا به ذرات کوچک تری تقسیم می شود.تا ازمجرا خارج شود.ممکن است یک لوله کوچک یا اسنت برای چندروز درداخل مجرا به جای گذاشته شودتا درفرایند بهبود حالب نقش ایفا کند.پیش ازروشی به نام ((تورکور)) دربه دام انداختن سنگ ها استفاده می کردند اما امروز نباید ازاین روش ازرده خارج شده استفاده کرد زیرا ممکن است به حالب ها صدمه برساند.

نکاتی که همیشه باید به یاد داشته باشیم

1)      اگرسابقه خانوادگی سنگ  کلیه ویا سابقه ایجاد یک یا بیش ازآن سنگ را داشته اید درمعرض ابتلا به سنگ کلیه هستید.

2)      بهترین ومؤثرترین گام درراه پیشگیری ازایجاد هرنوع سنگ کلیه ،نوشیدن مقدارزیاد مایعات است که بهترین آنها آب است روزانه 12لیوان آب بنوشید

3)      اگردر خطر ایجاد سنگ هستید،پزشک ممکن است آزمایش های خون وادرار ویژه ای رادرخواست کندتا بتواند عواملی که قابل تغییرهستند وتغییرآنان سبب کاهش ریسک ابتلا به سنگ کلیه می شوند را  شناسایی کنند

4)      گروهی ازبیماران،برای درمان سنگ کلیه ،نیازمند مصرف داروهستند

5)      درافراد مبتلا به عفونت های مزمن ادراری وسنگ ،اگرپزشک تشخیص دهد که علت عفونت ادراری وجود سنگ است،باید سنگ خارج شود بیماران باید به دقت تحت نظر باشند تا این اطمینان حاصل شود که عفونت پاک شده است.

 «پایان »