مقدمه :
بیماری های سایکوسوماتیک (روان تنی) بیماری های جسمی هستند که عامل روانی در شروع و تشدید آنها موثر است. بیمار به دليل مشکلات روانی گرفتار بیماریهای جسمی شده و با تظاهرات جدی بدنی روبه‌رو میگردد و وقتی برای بررسی بیماری به پزشک مراجعه میکند، متخصص هیچ مشکل جدی جسمی‌ای را در او نمی‌تواند تشخیص دهد و درمان جسمی بیماری نمی‌تواند مشکلات او را برطرف کند.
علل بیماری:
اختلالات روان تنی در واقع علائم جسمانی ناشی از استرس و فشارهای عصبی و روانی مانند:
هستند که در شرایط مختلف روحی و روانی بروز میکند.
نشانه ها و علایم :
اختلالات روان تنی به طور ناگهانی رخ نمیدهند، بلکه در ابتدا توسط نشانه هایی مثل :
استفراغ
تپش قلب
رنگ پریدگی
ظاهر شده و استرس ها و ضربه های روحی به طور تدریجی روی فرد تأثیر گذاشته و اثر تجمعی آنها سبب بروز بیماری های سایکوسوماتیک می شوند.
وقتی فرد می‌ترسد یا دچار اضطراب و استرس میشود:
- ضربان قلب بالا
- لرزش بدن
- تعریق
- خشکی دهان
- درد قفسه‌سینه
- سردرد
- سوزش معده
- تنفس سریع
این علائم جسمی به دنبال افزایش پیام‌های عصبی ارسال شده از طرف مغز به ارگان‌های مختلف بدن برای کاهش آدرنالین ترشح‌شده در خون هنگام استرس رخ میدهند.
شیوع :
بیماریهای روان‌تنی در افراد بیست تا چهل ساله و در زنان شیوع بیشتری دارد. ژنتیک و سابقه خانوادگی می‌تواند یکی از اصلی‌ترین دلایل ابتلا به این اختلالات باشد.
علائم کلی :
- این علایم عبارتند از:
- سردرد
- انقباض‌های شکمی
- تغییرات هورمونی با علائمی مانند
- نگرانی
- کم‌اشتهایی
- سرگیجه
- درد
که در دختران بیشتر از پسران دیده میشود.
علائم سیستم عصبی مانند
- دوبینی
- عدم تعادل
- فلج شدن
- درد پشت
- خستگی و کوفتگی
- گرفتگی ماهیچه‌ها
چه بیماریهایی در این دسته بندی جای میگیرند؟
بیماریهای دستگاه گوارش:
بیماریهای دستگاه گوارش، بخصوص زخم‌های معده و اثنی‌عشر در اکثر مواقع در اثر بیماریهای روان تنی هستند. اضطراب و نگرانی سبب ترشح بیش از حد اسید کلریدریک در معده شده و به مرور زمان باعث پیدایش زخم در این اندامها میشود.
کولیت مزمن:
ورم روده بزرگ بیشتر در آدم های زودرنج و حساس که مقاومت در آنها ایجاد شده بروز میکند. اغلب این افراد درون گرا هستند.
فشار خون:
در مواردی که فشار فرد بدون دلیل جسمی و مشخصی بالا می‌رود، نقش عوامل روانی پررنگ‌تر میشود. ابتلا به فشار خون بالا دلایل مختلفی مانند مشکلات کلیوی و قلبی و عوامل ارثی دارد، ولی معمولا عوامل روانی به عنوان تشدید‌کننده وجود دارد.
بیماری های تنفسی:
برای مثال آسم علاوه بر داشتن زمینه ارثی اغلب در افرادی دیده می شود که برونگرا، مهاجم و فکور هستند.
دردهای استخوانی و مفصلی :
آرتریت روماتوئید و سایر بیماریهای مفصلی در بسیاری از مواقع به دلیل اختلالات روانی رخ میدهند.
دردهای ستون فقرات و کمردرد:
دردهای ستون فقرات گاهی به دلیل مشکلات جسمی مانند بیرون‌زدگی دیسک، تحت فشار قرار گرفتن اعصاب و تومورهای ستون فقرات رخ میدهد گاهی نیز در اثر هیجانات روانی و استرس و اضطراب.
اختلالات تغذیه ای شامل:
-بی اشتهایی عصبی (Anorexia)
-پرخوری عصبی (Bulimia)
- انتخاب غذاهای خاص برای خوردن
-پرخوری
- مشکلات جویدن و بلع
- عادت های عجیب در خوردن مثل خوردن برنج خام
-رفتارهای ناراحت کننده هنگام صرف غذا و ...
ازجمله اختلالات تغذیه ای هستند که عامل روانی نقش اصلی را در بروز آنها ایفا میکند.
بیماری های زنان
آمنوره یا فقدان دوران قاعدگی و یا دردهای شدید دوران قاعدگی از جمله بیماریهایی هستند که اختلالات روان تنی نقش مهمی در ایجاد آنها دارند.
بیماریهای تیروئید
در بسیاری از مواقع، مشکلات تیروئید و سایر غدد درون‌ریز ریشه روانی داشته و به دنبال یک حالت هیجانی بروز میکند.
بیماری های پوستی شامل :
- کهیر
- اگزما
- آکنه
- قرمزی پوست صورت
- ریزش مو
میتوانند دلایل روانی داشته باشند.
میگرن
بسیاری از بیماران مبتلا به سردردهای مزمن یا سردردهای تنشی نقش عوامل روانی را در بروز و تشدید سردردهای خود مهم میدانند.
بیماری های قلبی و عروقی
معمولا به دنبال یک بحث و درگیری لفظی جدی یا در موقعیت استرس‌زا فرد دچار درد قفسه‌سینه و قلب میشود. این دردها اغلب یک یا دو دقیقه طول کشیده و در سمت چپ بدن به دست و گردن کشیده میشود. این افراد معمولاً به علت فشاری که به دستگاه عصبی خود وارد می کنند و دائم در حالت تلاش و کوشش هستند بدون آنکه به خود استراحت بدهند به این دردها دچار می شوند.
پیشگیری :
بین فشارهای زندگی و مشکلات روانی رابطه مستقیم وجود دارد و برای درمان بیماریهای روان تنی باید با استرس ناشی از فشارهای روانی مقابله کرد.
راههای مقابل با استرس ها مانند :
- روبه رو شدن با مشکلات و برخورد منطقی با آن
- داشتن احساس مسئولیت
- روش های کاهش استرس
- بهبود وضعیت اجتماعی و اقتصادی و سیاسی
- ارتقای کیفی روابط حاکم بر افراد یک جامعه با همدیگر
جملگی از روشهایی هستند که میتوانند در کاهش این اختلالات نقش بسزایی داشته باشند.