نام ژنریک:   Morphine Sulfate

اشكال دارويي:

Tablet: 10mg

Injection: 10 mg/ml

Suppository: 10mg

موارد و مقدار مصرف

الف) درد شديد

بزرگسالان: 10 ميلي گرم هر 4 ساعت تزريق زير جلدي يا عضلاني يا 10 تا 30 ميلي گرم خوراکي يا 10 تا 20 ميلي گرم رکتال هر 4 ساعت در صورت لزوم يا در ساعات مشخص. مي‌ تواند به صورت وريدي آهسته (در مدت 4 تا 5 دقيقه) تزريق شده و 5/2 تا 15 ميلي گرم در 4 تا 5 ميلي ليتر آب قابل تزريق رقيق شود. همچنين ممکن است به صورت قرصهاي کنترل - ر يليز 15 تا 30 ميلي گرم هر 12 ساعت استفاده شود. به صورت تزريق اپيدورال متناوب، 5 ميلي گرم از طريق کتتراپي دورال هر 24 ساعت.


براي انفوزيون اپي دورال (وسيله از طريق جراحي کار گذاشته نمي‌ شود)، دوز شروع 2 تا 4 ميلي گرم در 24 ساعت مي‌ باشد. در صورت لزوم دوز 1 تا 2 ميلي گرم در روز افزايش مي‌ يابد. در مورد وسيله‌اي که از طريق جراحي کار گذاشته شده باشد ، 5/3 تا 5/7 ميلي گرم روزانه يا 5/4 تا 10 ميلي گرم روزانه اگر تولرانس به اپ يوئيدها داشته باشد، مصرف مي‌ شود. دوز داخل نخاعي 1/0 دوز اپ يدورال مي‌ باشد. 2/0 تا 1 ميلي گرم در بيماراني که تولرانس به اپ يوئيدها ندارند، پاسخ مناسبي ايجاد مي‌ کند. کپسولهاي آهسته رهش هر 24 ساعت مصرف مي‌ شود.


کودکان: 1/0 تا 2/0 ميلي گرم/كيلوگرم زير جلدي يا عضلاني هر 4 ساعت. حداکثر مقدار مصرف، 15 ميلي گرم مي‌ باشد. همچنين مي‌توان 05/0 تا 1/0 ميلي گرم/كيلوگرم وريدي بسيار آهسته تزريق کرد. در مواردي مرفين را مي‌ توان به صورت انفوزيون وريدي يا اينترااسپاينال يا اينتراتکال تزريق کرد.


درد شديد مزمن ناشي از کنسر :


بزرگسالان: شروع با دوز اوليه 15 ميلي گرم وريدي به دنبال آن 8/0 تا 10 ميلي گرم در ساعت انفوزيون وريدي يا زير جلدي. تا اثر مطلوب تنظيم دوز شود.


کودکان: 025/0 تا 6/2 ميلي گرم/كيلوگرم/ساعت انفوزيون وريدي يا 025/0 تا 79/1 بوسيله ميلي گرم/كيلوگرم/ساعت انفوزيون زيرجلدي تزريق مي‌ شود.


ضد دردي بعد از جراحي:


کودکان: 01/0 تا 04/0 ميلي گرم/كيلوگرم/ساعت بوسيله انفوزيون وريدي.


نوزادان: 015/0 تا 02/0 ميلي گرم/كيلوگرم/ساعت بوسيله انفوزيون وريدي.


درد به دنبال جراحي ماژور :


بزرگسالان: 10 تا 15 ميلي گرم (حداکثر 20 ميلي گرم ) از طريق lumbar-epidural قبل از جراحي يا بعد از بستن بند ناف در سزارين. ممکن است به صورت رقيق نشده يا رقيق شده در 5 ميلي ليتر محلول نرمال سالين بدون پرزرواتيو تزريق شود.


کنترل درد ناشي از انفارکتوس حاد ميوکارد:


بزرگسالان: شروع با 2 تا 15 ميلي گرم عضلاني، زير جلدي يا وريدي. دوزهاي اضافه در صورت نياز 1 تا 4 ميلي گرم وريدي هر 5 دقيقه مي‌ تواند تزريق شود.


کنترل درد آنژين:


بزرگسالان: 2-5 ميلي گرم وريدي هر 5 تا 30 دقيقه در صورت لزوم در برطرف کردن دردي که با 3 دوز نيتروگليسيرين زير زباني از بين نرفته است.


ضد درد در هنگام زايمان:


بزرگسالان: 10 ميلي گرم عضلاني يا زير جلدي.


ب) تسكين قبل از جراحي و داروي كمكي در بي‌هوشي.


بزرگسالان: مقدار 10-8 ميلي‌گرم از راه تزريق عضلاني، وريدي، يا زيرجلدي مصرف مي‌شود.

پ) درمان كمكي در ادم حاد ريوي.

بزرگسالان: مقدار 15-10 ميلي‌گرم با سرعت حداكثر تا دو ميلي‌گرم در دقيقه تزريق وريدي مي‌شود.

مكانيسم اثر

اثر تسكين‌دهنده : مرفين آلكالوئيد اصلي ترياك است و فعاليت آگونيستي شبه ترياك دارد. تصور مي‌شود مكانيسم اثر اين دارو تغيير درك بيمار از درد، از طريق گيرنده‌هاي مخدر، باشد. مرفين بخصوص در درد حاد و شديد يا درد مزمن و شديد مؤثر است. هم‌چنين، اين دارو از طريق مركزي اثر مضعف بر روي تنفس و مركز رفلكس سرفه دارد.

فارماکوکينتيک

جذب: جذب مرفين از دستگاه گوارش متغير است.


پخش: به‌طور گسترده در سرتاسر بدن انتشار مي‌يابد. اتصال پروتئين آب پايين است.


متابوليسم: عمدتاً در كبد متابوليزه مي‌شود. متابوليت مورفين 6- گلوكورميد فعال است.


دفع: از طريق ادرار و صفرا دفع مي‌شود.

موارد منع مصرف

اثر بر آزمايشهاي تشخيصي


مرفين غلظت‌هاي پلاسمايي آميلاز را افزايش و شمارش پلاكت را كاهش مي‌دهد.

عوارض جانبي

اعصاب مركزي : تسكين ، خواب‌آلودگي، احساسات گنگ و مبهم، احساس سرخوشي، آشفتگي، اغتشاش شعور، سردرد، لرزش، حملات تشنجي با دوزهاي بالا، وابستگي رواني، كابوس‌هاي شبانه (با مصرف شكل‌هاي طولاني‌اثر دارو). توهم ، سنكوپ.

قلبي- عروقي: تاكي‌كاردي، برادي‌كاردي، زيادي فشار خون، كمي فشار خون، ‌شوك، ارست قلبي.

پوست: بر افروختگي (با مصرف دارو از راه سخت‌شامه)، ارست قلبي، خارش، تعريق، ادم.

دستگاه گوارش: خشكي دهان، بي‌اشتهايي، اسپاسم‌هاي صفراوي (قولنج)، انسداد فلجي روده، تهوع، استفراغ، يبوست.

ادراري - تناسلي: احتباس ادرار.

خون: ترومبوسيتوپني.

تنفسي: آپنه، ارست تنفسي، دپرسيون تنفسي.

ساير عوارض: کاهش ميل جنسي، وابستگي فيزيکي.

مسموميت و درمان

انتقال سريع وريدي دارو ، ممکن است به علت تأخير در حداکثر اثر CNS دارو (30 دق يقه)، ايجاد اوردوز کند.

تظاهرات باليني: ضعف تنفسي با يا بدون ضعف CNS، ميوز (مردمك ته‌سنجاقي)، ساير عوارض حاد مسموميت با مرفين عبارتند از كمي فشار خون، برادي‌كاردي، كاهش حرارت بدن، شوك، آپنه، ايست قلبي - ريوي ، كلاپس گردش خون، ادم ريوي و تشنجات.

درمان: براي درمان مصرف بيش از حد دارو، ابتدا بايد مبادلات گازهاي تنفسي را از طريق يك راه تنفسي باز و تهويه، در صورت لزوم، برقرار كرد. يك آنتاگونيست مخدر (نالوكسون) براي رفع اثرات مضعف تنفسي لازم است. از آنجايي كه مدت اثر مرفين طولاني‌تر از نالوكسون است ، تكرار مصرف نالوكسون ضروري است. در صورتي كه ضعف تنفسي يا قلبي - عروقي از نظر باليني بارز نباشد ، نبايد استفاده كرد.

در صورتي كه حدود دو ساعت از بلع مرفين گذشته باشد براي برداشت مرفين از بدن، ذغال فعال از طريق لوله بيني - معدي (NG-Tube) تجويز مي‌گردد.

درمان علامتي و حمايتي (حمايت مداوم تنفسي، تصحيح عدم تعادل مايعات و الكتروليت‌ها) بايد تأمين شود. معيارهاي آزمايشگاهي، علائم حياتي و وضعيت نورولوژيك بيمار بايد به دقت پي‌گيري شود.

عوارض جانبي

اعصاب مركزي : تسكين ، خواب‌آلودگي، احساسات گنگ و مبهم، احساس سرخوشي، آشفتگي، اغتشاش شعور، سردرد، لرزش، حملات تشنجي با دوزهاي بالا، وابستگي رواني، كابوس‌هاي شبانه (با مصرف شكل‌هاي طولاني‌اثر دارو). توهم ، سنكوپ.

قلبي- عروقي: تاكي‌كاردي، برادي‌كاردي، زيادي فشار خون، كمي فشار خون، ‌شوك، ارست قلبي.

پوست: بر افروختگي (با مصرف دارو از راه سخت‌شامه)، ارست قلبي، خارش، تعريق، ادم.

دستگاه گوارش: خشكي دهان، بي‌اشتهايي، اسپاسم‌هاي صفراوي (قولنج)، انسداد فلجي روده، تهوع، استفراغ، يبوست.

ادراري - تناسلي: احتباس ادرار.

خون: ترومبوسيتوپني.

تنفسي: آپنه، ارست تنفسي، دپرسيون تنفسي.

ساير عوارض: کاهش ميل جنسي، وابستگي فيزيکي.

مسموميت و درمان

انتقال سريع وريدي دارو ، ممکن است به علت تأخير در حداکثر اثر CNS دارو (30 دق يقه)، ايجاد اوردوز کند.

تظاهرات باليني: ضعف تنفسي با يا بدون ضعف CNS، ميوز (مردمك ته‌سنجاقي)، ساير عوارض حاد مسموميت با مرفين عبارتند از كمي فشار خون، برادي‌كاردي، كاهش حرارت بدن، شوك، آپنه، ايست قلبي - ريوي ، كلاپس گردش خون، ادم ريوي و تشنجات.
درمان: براي درمان مصرف بيش از حد دارو، ابتدا بايد مبادلات گازهاي تنفسي را از طريق يك راه تنفسي باز و تهويه، در صورت لزوم، برقرار كرد. يك آنتاگونيست مخدر (نالوكسون) براي رفع اثرات مضعف تنفسي لازم است. از آنجايي كه مدت اثر مرفين طولاني‌تر از نالوكسون است ، تكرار مصرف نالوكسون ضروري است. در صورتي كه ضعف تنفسي يا قلبي - عروقي از نظر باليني بارز نباشد ، نبايد استفاده كرد.


در صورتي كه حدود دو ساعت از بلع مرفين گذشته باشد براي برداشت مرفين از بدن، ذغال فعال از طريق لوله بيني - معدي (NG-Tube) تجويز مي‌گردد.

درمان علامتي و حمايتي (حمايت مداوم تنفسي، تصحيح عدم تعادل مايعات و الكتروليت‌ها) بايد تأمين شود. معيارهاي آزمايشگاهي، علائم حياتي و وضعيت نورولوژيك بيمار بايد به دقت پي‌گيري شود.

تداخل دارويي

مصرف همزمان با ساير داروهاي مضعف CNS (ضد دردهاي مخدر ، بيهوش‌كننده‌هاي عمومي، ضد هيستامين‌ها، مهاركننده‌هاي مونوآمين اكسيداز (MAO)، فنوتيازين‌ها، باربيتورات‌ها، بنزوديازپين‌ها، داروهاي تسكين‌بخش - خواب‌آور ، ضد افسردگي‌هاي سه حلقه‌اي، الكل و شل‌كننده‌هاي عضلاني) اثرات مضعف تنفسي و CNS، تسكين‌بخشي و كاهنده فشار خون مرفين را تشديد مي‌كند.

مصرف همزمان با سايمتيدين ممكن است ضعف تنفسي و CNS را افزايش دهد.

مصرف همزمان با آنتي‌كولينرژيك‌ها ممكن است موجب انسداد فلجي روده شود.

مصرف آنتاگونيست مخدر در بيماراني كه وابستگي جسمي به مرفين دارند، ممكن است سبب بروز سندرم شديد قطع مصرف دارو شود.

مصرف همزمان با بيهوش‌كننده‌هاي عمومي ممكن است موجب تضعيف شديد دستگاه قلبي - عروقي شود.

استفاده توأم با زيدوودين ممكن است است باعث واكنش‌هاي توكسيك به هر كدام يا هر دو شود.

سایر اطلاعات

طبقه‌بندي فارماكولوژيك: شبه ترياك.


طبقه‌بندي درماني: ضد درد مخدر.


طبقه‌بندي مصرف در بارداري: رده C (مصرف طولاني و يا مقادير زياد در زمان ترم D)


نکات قابل توصيه به بيمار


قرصهاي مرفين طولاني اثر با يد به صورت کامل بلعيده شود. اين قرصها نبايد شکسته شده، خرد شده يا جويده شود.


جهت کاهش عوارض گوارشي دارو را مي‌ توان با غذا مصرف کرد.


مصرف در سالمندان: بيماران سالخورده نسبت به اثرات درماني و عوارض جانبي مرفين حساس‌تر هستند، و مقادير كمتر مصرف در آن‌ها توصيه مي‌شود.


مصرف در كودكان:


1- سلامت و کارايي روش اپي دورال و اينتراتکال در کودکان اثبات نشده است.


2- سلامت و کارايي مورفين در نوزادان اثبات نشده است. کودکان ممکن است نسبت به مقدار تعيين شده اپيوئيد بر اساس وزن حساسيت بيشتري داشته باشند .


مصرف در شيردهي: مرفين در شير ترشح مي‌شود. شيردهي بايد 3-2 ساعت بعد از مصرف دارو صورت گيرد. تا از sedation در نوزاد اجتناب شود.


ملاحظات اختصاصي


علاوه بر ملاحظات مربوط به تمامي مخدرها، رعايت موارد زير نيز توصيه مي‌شود:


مرفين در رفع درد ناشي از انفاركتوس ميوكارد داروي انتخابي است. اين دارو ممكن است فشار خون را به‌طور گذرا كاهش دهد.


مصرف دارو در وقت معين براي درمان درد مزمن و شديد مؤثر است.


مرفين ممكن است درد كيسه صفرا را پنهان يا بدتر كند.


در کنترل درد با ترکيبات ER نوسانات زيادي وجود دارد.


بين دوزهاي خوراکي و تزريقي اختلاف وجود دارد.


براي انفوزيون اپي دورال يا اينتراتکال، مرفين از طريق وسيله کنترل سرعت انفوزيون تزريق مي‌ شود. هنگام پر کردن مجدد مخزن آن، از خروج صحيح دارو مطمئن شويد. يک اشتباه تکنيکي ممکن است باعث دپرس يون تنفسي مرگبار شود.


تزريق 10 تا 25 ميلي گرم در ميلي ليتر مورفين سولفات به صورت ميکروانفوزيون تزريق مي‌ شود.


جهت استفاده وريدي، mg/ml 25 مورفين با mg/ml 1-1/0 دکستروز 5% رقيق مي‌ شود. در بيماران با محدوديت مايعات از غلظت بالاتر دارو استفاده مي‌ شود.


در هنگام تزريق اپيدورال، هيچ داروي ديگري را حداقل تا 48 ساعت در فضاي اپيدورال تزريق نکنيد.


درمان طولاني مدت در بيماران با نارسايي کليه، به علت تجمع متابوليتهاي فعال ، ممکن است منجر به بروز سميت شود.


در بعضي از فرمهاي تزريقي مورفين سولفيت وجود دارد که مي‌ تواند منجر به بروز واکنشهاي آلرژيک شود.


فرم بدون پرزرواتيو جهت تزريق اپيدورال و اينتراتکال دردسترس مي‌ باشد. در حال حاضر استفاده از روش اپيدورال افزايش يافته است.


مورفين به صورت اپيدورال اثر ضد دردي خوبي در دردهاي پس از جراحي داشته است. تا 24 ساعت بعد از تزريق بيمار را از نظر دپرسيون تنفسي بررسي کنيد. سرعت و عمق تنفس را بر اساس پروتکل (هر 15 دقيقه براي 2 ساعت سپس هر 1 ساعت برا ي 18 ساعت ) بررسي کنيد. تعدادي از پزشکان از انفوزيون نالوکسان به صورت mcg/kg/hour 10-5 در مدت 12 ساعت اول جهت کم کردن دپرسيون تنفسي بدون تغيير در ميزان درد، استفاده مي‌ کنند.