تعریف

آگورافوبیا (بازار هراسی یا گذرهراسی) یا ترس از مکانهایی که امکان ترک آسان آنها وجود ندارد، به ترس مرضی از حضور در مکانهای پرازدحام و شلوغ، مثل سینما، مراکز خرید، وسایل حمل و نقل عمومی و... که امکان خروج فوری و راحت از این مکانها وجود ندارند، گفته می‌شود. این اختلال به معنای ترس از تنها ماندن در خیابان یا اماکنی است که فرد تصور می کند احتمال کمک رسیدن به او اندک است. این نوع فوبی ناتوان کننده ترین مشکل فوبی و نیز شایع ترین نوع آن است که بیماران را وادار به جستجوی کمک حرفه ای و مراجعه به روان پزشک می کند.  این اختلال با حملات پانیک و اختلال پانیک بیشترین همزمانی را دارد. میانگین سنی تظاهر این اختلال 25 سالگی است. البته هم اختلال پانیک و هم آگورافوبیا در هر سنی ممکن است پیدا شود. 91 درصد بیماران مبتلا به اختلال پانیک و 84 درصدبیماران مبتلا به آگورافوبیا مبتلا به اختلالات همراه مانند افسردگی ماژور، اختلالات شخصیت، اختلالات اضطرابی دیگر و اختلالات مرتبط با مواد می باشند. برخلاف گذشته، امروزه پژوهشگران هیچ ارتباطی بین پرولاپس دریچه میترال و اختلال پانیک قایل نیستند.

علل و عوامل خطرساز

طبق بعضی نظریه ها، بسیاری از موقعیت هایی که آغازگر حملات وحشت زدگی هستند، در زمان های گذشته برای انسان به راستی خطرناک بودند. برای مثال، در گذشته اگر آدم ها در تونلی گیر می افتادند امکان داشت کارشان به خفگی یا غش وضعف بکشد، امکان داشت ارتفاعات خطرناک باشند، امکان داشت در فضاهای باز مورد حمله قرار گیرند (توسط حیوانات درنده)، امکان داشت که اجداد ما در اماکن عمومی با دشمن برخورد کنند. بسیاری از ترس ها از جمله اختلال  گذر هراسی بقایای این ترس های غریزی و سازگارانه ی پیشین هستند. اما، امروزه این موقعیت ها دیگر خطرناک نیستند.

این  اختلال اگر چه می تواند زمینه های ارثی داشته باشند، اما کاملاً ارثی نیستند.

فرد مبتلا به گذرهراسی که از موقعیت های ترس آور اجتناب می کند معمولاً از یک ”شخص ایمن” درخواست کمک و همراهی می کند یعنی، شخصی که این فرد را در موقعیت های اضطراب آور همراهی کند. شاید فکر کنید که معنی دلگرم شدن به یک ”شخص ایمن”، یا اجتناب و یا سایر ”رفتارهای ایمنی” این است که فرد در روزها و هفته های آتی دچار حمله وحشت زدگی نخواهد شد، اما او باز هم با ترس از حمله بعدی زندگی می کند. نتیجه ترس و اجتناب فرد این است که دنیای او کوچکتر و کوچکتر می شود. تا حدی به خاطر این محدودیت ها، و تا حدی به خاطر این که آنها احساس می کنند کنترل خودشان را ندارند و نمی داند چطور مشکلشان را اداره کنند، بسیاری از افراد مبتلا به اختلال وحشت زدگی و گذر هراسی به افسردگی نیز مبتلا می شوند. افسردگی و اضطراب بعضی از آنها چنان شدید می شود که خودسرانه به مصرف الکل، داروهای آرام بخش یا مصرف مواد مخدر می پردازند.

علائم و نشانه ها

آگورافوبیا معمولاً با افکار اضطرابی دربارهٔ غش کردن یا از دست دادن کنترل در حضور جمع همراه است و عمدتا منجر به اجتناب از این محلها می‌شود. تپش قلب، تعریق، احساس لرزیدن یا رعشه، احساس کوتاه شدن نفس، احساس خفه شدن، احساس ناراحتی یا درد قفسه سینه، تهوع یا ناراحتی شکمی، احساس سرگیجه، تلوتلو خوردن، منگی یا ضعف، ترس از دست دادن تسلط بر خود، ترس از مردن و پارستزی یا« احساس کرختی یا سوزن سوزن شدن» در هنگام قرار گرفتن در شلوغی .

درمان بیماری

 باید دانست که نخستین قدم در برخورد با آگورافوبیا، رد اختلال افسردگی است. ضمنا از آنجا که مهمترین فاکتور ابقاء کنندهٔ این بیماری اجتناب (avoidance)می‌باشد پس به همین دلیل باید بیماران را با موقعیتی که از آن اجتناب می‌کنند، رویارو کرد و بیمار نباید تا زمان فرونشستن اضطراب آن موقعیت را ترک کند. گفتنی است که در کتاب oxford داروی توصیه شده برای درمان آگورافوبیا در صورت شکست درمان شناختی رفتاری، داروی ایمی پرامین می‌باشد. برای درمان این اختلال ترکیبی از درمان های غیردارویی و دارویی مؤثر شناخته شده است. بهترین روش درمان این اختلال، رفتار درمانی است. تکنیک های مختلفی نظیر حساسیت زدایی تدریجی، مواجه سازی یا غوطه ورسازی با کمک آموزش آرام سازی و هیپنوز  و ... از سوی روان پزشکان یا روان شناسان بالینی در درمان این اختلال استفاده می شوند که به نحو کاملاً مؤثری با بهبود این اختلال همراه است.سایر روش های درمانی نظیرروانکاوی، خانواده درمانی و نیز استفاده از داروها از سوی روان پزشکان توصیه شده اند که با بهبود قابل توجه این اختلال توأم بوده است.به هر حال با توجه به شیوع بسیار بالای این بیماری و ایجاد اختلال در عملکرد عادی و روزمره افراد مبتلا از یک سو و وجود درمان های مؤثر برای آن از سوی دیگر، تشخیص و درمان آن اهمیت به سزایی خواهد داشت.

پیشگیری

ندارد.