دکتر مهرداد محمد‌پور ، جراح و متخصص چشم، فوق‌تخصص قرنیه ، لیزیک و آب مروارید، دانشیار دانشگاه علوم پزشکی تهران

با پیشرفت‌های علمی که روز به روز شاهد آن هستیم کم‌کم نیاز به استفاده از عینک‌ های دست و پاگیر به‌خصوص برای جوانان و ورزشکاران به یک معضل جدی محدودکننده فعالیت‌های روزمره تبدیل شده است. از سوی دیگر، وابستگی به عینک برای خیلی از افراد یک محدودیت ناخواسته تلقی می‌شود. به‌علاوه، زدن عینک به‌خصوص با شیشه‌های ضخیم برای بانوان جوان بسیار نامطلوب و در برخی موارد برداشتن عینک جزو آرزوهای دیرین آنهاست.

حال باید به این سوال پاسخ داد که چه راهکارهایی برای خلاص شدن از عینک وجود دارد و عوارض احتمالی هر کدام چیست؟

در مجموع و به طور خلاصه باید گفت مثل هر مشکل دیگری 2 راه‌حل طبی و جراحی برای اصلاح عیوب انکساری وجود دارد؛ راه‌حل طبی شامل استفاده از عینک و لنز تماسی است که استفاده از هر دوی این روش‌ها با محدودیت فیزیکی و وابستگی همراه است. لنزهای تماسی علاوه بر مشکل فوق، در صورتی که درست استفاده نشوند شانس عفونت قرنیه را بالا می‌برند که در بعضی موارد حتی باعث از دست رفتن دائمی دید می‌شود.

بنابراین استفاده از آنها باید محدود به بیمارانی شود که شرایط لازم برای جراحی ندارند و تحت مراقبت ویژه چشم‌پزشکان مربوطه با رعایت دقیق ضوابط استفاده از لنز باشد.

روش جراحی شامل جراحی لیزری و کاشت لنز است.

جراحی لیزری اصلاح عیوب انکساری که به طور متداول به لیزیک شهرت یافته

شایع‌ترین روشی اصلاح عیوب‌ انکساری (دوربینی، نزدیک‌بینی و آستیگماتیسم) در سراسر دنیاست، ولی در واقع باید گفت روش لیزری اصلاح عیوب انکساری چشم برای برداشتن عینک به 2 روش اصلی تراش سطحی شامل PRK، لازک و اپی‌لیزیک و روش تراش عمقی شامل لیزیک و فمتولیزیک است.

در روش تراش سطحی یا PRK ابتدا اپی‌تلیوم قرنیه برداشته می‌شود سپس با لیزر اگزایمر با طول موج 193 نانومتر، استرومای سطحی قرنیه برش داده می‌شود و قرنیه به شکل دلخواه تراش داده خواهد شد تا عیوب انکساری چشم برطرف شود.

در روش تراش عمقی یا لیزیک و فمتولیزیک ابتدا برشی از قرنیه با میکروکراتوم یا لیزر فمتوسکند برداشته می‌شود سپس زیر فلپ تهیه‌شده لیزراگزایمر انجام می‌شود.

هر 2 روش ایمن و موثر هستند و پس از 6 ماه از عمل نتایج کاملا مشابهی دارند.

در روش PRK یا لازک درد و ناراحتی پس از عمل که عمدتا در شب اول بعد از عمل است بیشتر از روش لیزیک می باشد و مدت زمان بهبود دید نیز طولانی‌تر است. در عوض قرنیه یک  بار تراش خورده بنابراین عوارض حین عمل و پس از عمل آن و همچنین هزینه انجام آن کمتر است.

این که کدام بیمار مناسب برای کدام عمل جراحی می باشد بستگی به عوامل متعددی دارد که اولین آنها میزان ضخامت قرنیه بیمار می باشد بیماران با قرنیه نازک و افرادی که شماره عینک بالا دارند کاندید خوبی برای فمتو لیزیک نیستند چرا که این عمل باعث کاهش ضخامت باقیمانده قرنیه شده و خطر ایجاد قوز قرنیه را بعد از عمل به دنبال دارد ضخامت قرنیه معمولا قبل از عمل با کمک تصویربرداری قرنیه مانند ارب اسکن یا پنتاکم انجام می گیرد ولی استاندارد طلایی برای بررسی ضخامت قرنیه قبل از عمل انجام پاکی متری اولتراسونیک می باشد

فاکتور دوم درانتخاب نوع عمل بررسی انحنای سطح قدامی و خلفی قرنیه می باشد در مواردی که انحنای سطح قدامی یا خلفی قرنیه بیش از حد معمول باشد ولی بیمار مورد قطعی قوز قرنیه نباشد و سن بیمار بالای سی سال باشد تراش سطحی یا لازک گزینه بهتری نسبت به فمتولیزیک محسوب می شود

در عوض در بیماران با آستیگماتیسم قابل توجه یا دور بینی در صورتی که ضخامت قرنیه اجازه عمل را بدهد و شیب قرنیه هم در حد استاندارد و طبیعی باشد فمتولیزیک به عنوان گزینه برتر محسوب می گردد

البته گرفتن شرح حال مناسب از بیمار و اینکه کسی در خانواده بیمار مبتلا به قوز قرنیه بوده است بسیار دارای اهمّیّت میباشد چرا که قوز قرنیه بیماری ژنتیکی است ولی میزان بروز آن در افراد مختلف خانواده متفاوت است به طور مثال ممکن است یک خواهر و برادر هر دو ژن قوز را داشته باشند ولی فقط در یکی از آن ها بیماری قوز قرنیه بروز‌کند که از علل احتمالی آن می توان به علل محیطی مثل مالش دادن چشم ها و مسائل هورمونی اشاره نمود بنابراین ممکن است فردی که مایل به انجام جراحی لیزیک می باشد هیچ علائمی از قوز قرنیه نداشته باشد ولی حامل ژن قوز قرنیه باشد که انجام لیزیک در این بیماران ممکن است باعث تسریع در ظهور بیماری گردد بنابراین گرفتن شرح حال دقیق از بیماران قبل از جراحی لیزیک الزامی است.

نویسنده : دکتر مهرداد محمد‌پور