تعریف

نوعی اختلال مغزی است که فرد مبتلا را به فراموشی دچار می‌سازد. در این بیماری، سلولهای مغز به تدریج تخریب شده و فرد دچار فراموشی می‌شود، به طوریکه دیگر قادر نیست خاطرات گذشته را به یاد بیاورد یا رویدادهای جدید را در مغز خود شکل دهد.

در صورت پیشرفت بیماری، حافظه دراز مدت هم تحت تأثیر قرار گرفته و در نهایت منجر به فوت می شود.

علائم و نشانه ها

پیشرفت بیماری را به 3 مرحله می توان تقسیم کرد:

مرحله اول:مرحله ای است که در آن اختلال حافظه رفته رفته نمایان می‌شود. بیمار در این مرحله از عهده کارهای روزمره شخصی برمی‌آید. ولی اداره امور اجتماعی نظیر خرید و کارهای بانکی برای او دشوار است.

مرحله دوم:در این مرحله اختلال حافظه پیشرفت می‌کند و علائم روانی - رفتاری نظیر ترس، اضطراب ، افسردگی ، بی‌خوابی و بی‌قراری دیده می‌شود. بیمار قدرت تشخیص زمان و مکان را از دست می‌دهد و گویش او دچار اختلال می‌گردد. در این مقطع از بیماری، فرد قادر به مراقبتهای شخصی است.

مرحله سوم:در این مقطع اختلال حافظه تا به آنجا پیشرفت می‌کند که بیمار حتی نامش را فراموش می‌کند، قدرت تکلم او تقریباً از بین رفته و عضلاتش سفت می‌شود، بلع غذا برای او مشکل شده و دیگر قادر نیست از بستر خارج شود . به تدریج دچار زخم‌های بستر می شود و کنترل اعمال دفعی را نیز دست می دهد.

علل و عوامل خطرساز

مهمترین عامل، سن است. مطالعات نشان داده ، میزان ابتلا به این بیماری برای کلیه سنین1درصد، ولی برای افراد 65 سال و بیشتر 5 درصد است. این میزان پس از 65 سالگی به ازای هر 5 سال افزایش عم، دو برابر می شود.

عامل دیگر ارث است. 40 درصد از مبتلایان به آلزایمر از دخالت عوامل ارثی ، به این بیماری مبتلا گشته‌اند.

عواملی از قبیل ضربه‌ها یا آسیب‌هایی که به جمجمه وارد می‌شود ، دیابت، عدم تحرک، داشتن وزن اضافی، افزایش فشار خون و کلسترول در بروز و پیشرفت این بیماری نقش دارند.

رژیم غذایی سرشار از کالری و چربی نیز، احتمال ابتلا به بیماری آلزایمر را در افرادی که از لحاظ ژنتیکی مستعد هستند  افزایش می‌دهد.

درمان بیماری

اگر چه بیماری آلزایمر درمان ریشه کن کننده ندارد، اما درمانهای موجود قادرند روی مسیر بیماری اثر کند کننده و کنترل کننده داشته باشند. درمان های داروئی به دو دسته تقسیم می شود:

الف) درمان ناتوانی های شناختی ناشی از بیماری آلزایمر:

ماده‌ی مهمی در مغز وجود دارد به نام استیل کولین. این ماده نقش پیام رسان بین دو سلول عصبی را بازی می‌کند و پس از چند صدم ثانیه توسط آنزیمی به نام کولین استراز تجزیه می‌شود. در بیماری آلزایمر ماده استیل کولین در مغز کم شده و ارسال پیام بین دو سلول عصبی مغز مختل می‌شود. داروهایی که آنزیم کولین استراز را مهار می‌کنند باعث افزایش استیل کولین می‌شوند. اولین عضو این خانواده، دارویی به نام تاکرین است که اولین بار، ده سال پیش برای درمان آلزایمر معرفی شد. از آن موقع سه داروی دیگر به نام‌های دونپزیل (با نام تجاری آریسپت ) ، ریواستیگمین (با نام تجاری اکسلون) ‌و گالانتامین (با نام تجاری رمینیل) به بازار عرضه شده‌اند که عوارض جانبی آن‌ها از تاکرین به مراتب کمتر است. داروی دیگری که در کشور آلمان در سال 2003 میلادی عرضه شده است ممانتین نام دارد.

ب) درمان علائم رفتاری بیماری آلزایمر:

این داروها ممکن است عوارض جانبی داشته باشند اما چنانچه با مصرف آنها رفتارهای بیمار قابل کنترل می شود باید از آنها استفاده نمود( البته وجود یک مراقب آرام و باحوصله که در برابر بیمار کم حوصلگی و عیبجویی نکند و با احترام و همدردی نیازهای وی را برطرف نماید بسیار مؤثر است).

پیشگیری

عواملی چون تغذیه سالم، ورزش و کنترل وزن از بروز این بیماری جلوگیری می‌کند.

استفاده از داروهای کاهش‌دهنده کلسترول و فشار خون در عدم ابتلا به این بیماری ، مؤثر واقع می‌شود.

حفظ سلامتی در دوران جوانی، یکی دیگر از عوامل مؤثر در پیشگیری از بیماری آلزایمر است، چون این بیماری در دوران جوانی به سراغ فرد می‌آید و بعد از گذشت 20 تا 30 سال علائم اولیه آن بروز می‌کند.

افرادی که در برنامه غذایی خود از ویتامین های C,E استفاده می‌کنند، کمتر به این بیماری مبتلا می‌شوند.

یافته‌های آماری نشان داده است میزان ابتلا به آلزایمر در افرادی که کار فکری منظم انجام می‌دهند، کمتر است.