(تعریف)

کم خونی یا آنمی اختلال خونی شایعی است که در آن گلبول‌های قرمز و یا هموگلوبین کافی در خون وجود ندارد.

هموگلوبینی که در گلبول‌های قرمز خون وجود دارد باعث می‌شود تا اکسیژن به گلبول قرمز متصل شده و توسط مویرگ‌ها به بافت‌های مختلف بدن برسد. ازآنجاییکه تمام سلول‌های بدن انسان برای زنده ماندن به اکسیژن وابسته‌اند، کمبود آن باعث هیپوکسی شده و گسترهٔ وسیعی از مشکلات را به‌همراه دارد.

کم خونی انواع گوناگونی دارد که هر یک علت خاص خود را دارند. این بیماری به اشکال گوناگونی طبقه‌بندی می‌شود، مثل ریخت‌شناسی گلبول‌های قرمز، مکانیسم‌های اتیولوژیک و غیره. سه دستهٔ اصلی عبارتند از: از‌دست رفتن حجم زیادی از خون  یعنی خون‌ریزی‌های حاد یا مزمن، ازبین‌رفتن سلول‌های خونی یعنی همولیز و کمبود تولید سلول‌های خونی .

(علائم و نشانه ها)

فقر ویتامین ب 12، از دست دادن اشتها ، اسهال ، کرختی و گز گز دستها و پاها ،رنگ پریدگی پوست ، احساس خستگی زودرس ،سردرد ، زخمهای مخاطی ، و زبانی ، و تغییر رنگ پوست.

معاینه این بیماران میتواند نشانگر اختلال رفلکسها و یکسری علائم عصبی دیگر باشد.

(علل و عوامل خطرساز)

سه دلیل اصلی کم‌خونی شامل: هدر رفتن حجم فراوانی از خون (به شکل حاد یا خونریزی شدید و بشکل مزمن به گونه کم کم و تدریجی ولی در مدت زمان طولانی)، ویرانی بیش از حد گلبول‌های قرمز (همولیز)، و سستی و ناتوانی سیستم خونساز(hematopoiesis). کمخونی شایعترین بیماری خونی است. کم‌خونی به علل گوناگون ایجاد می‌شوند.

• عوامل زیر ممکن است سبب افزایش احتمال بروز کم خونی فقرآهن شوند:
• دوره های خونروی ماهانه سنگین
• بارداری
• جیره غذایی که همیشه دارای آهن کم باشد
• منبع آشکار یا پنهان خونروی در بدن مانند: اولسر، تومور خونروی دهنده، فیبروئید رحم، پلیپ کولون ، سرطان کولورکتال یا خونروی از معده و روده.

(درمان بیماری)

درمانهای متفاوتی برای کم‌خونی هست که بر پایه شدت بیماری و عامل ایجاد کننده آن قرار دارد. کمبود آهن بخاطر تهیدستی غذایی در بالغین فاقد عادت ماهانه (زنان یائسه و مردان)، گاهی دیده می‌شود. درتشخیص کمبود آهن، لازم است یک جستجو برای علل احتمالی از دست رفتن آهن صورت گیرد همانند خونریزی دستگاه گوارش از زخم‌های گوارشی و یا از سرطان کولون. کمبود آهن خفیف تا میانه با تجویز آهن بشکل فروس سولفات و یا فروس گلوکونات درمان می‌شود. مصرف ویتامین ث مایه افزایش جذب آهن می‌شود.

تجویز ویتامین خوراکی(اسید فولیک) و یا تزریقی زیرجلدی سیانوکوبالامین (ویتامین B12)، کمبودهای مربوطه را درمان می‌نماید. در کمخونی وابسته به بیماری مزمن ، کمخونی مربوط به شیمی درمانی ، یا یک کمخونی مربوط به بیماری کلیه، برخی پزشکان معالج با تجویز پروتئین اریتروپوئیتین نوترکیب کوشش در تحریک کردن فرآوری گلبول قرمز دارند. در موارد کمخونی شدید ویا خونریزی در حال پیشرفت، تزریق خون ممکن است لازم باشد.

(پیشگیری)

خانم های باردار برای پیشگیری از کمبود آهن می بایست از ماه چهارم بارداری تا سه ماه بعد از زایمان از داروی آهن استفاده کنند.

به نوزادان نیز از چهار ماهگی تا حدود دو سالگی باید قطره آهن داد و با توجه به این که شیر مادر به اندازه کافی حاوی آهن نیست، تا زمانی که بچه بتواند غذاهای معمولی را بخورد، نیاز است که از قطره آهن نیز استفاده شود.

در بقیه موارد به افراد توصیه می شود، به اندازه کافی مواد حاوی آهن به خصوص گوشت قرمز را مصرف نمایند. غذاهای غنی از آهن عبارتند از : گوشت قرمز- ماهی - مرغ- زرده تخم مرغ - جگر– قلوه- سبزی های دارای برگ سبز تیره مثلا اسفناج تازه و جعفری- حبوبات مثل عدس و لوبیا- آجیل - خشکبار مثل انواع برگه، برگه آلو و هلو و زرد آلو، توت خشک، انجیرخشک و کشمش.