کلسی تونین (نام ژنریک : Calcitonin Salmon)
(شکل دارویی)
موارد و مقدار مصرف:
الف) بيماري پاژه استخوان (Osteitis Deformans)
بزرگسالان: ابتدا، مقدار IU/day 100 و سپس، به‌عنوان مقدار نگهدارنده، مقدار IU 100-50 سه بار در هفته تزريق عضلاني يا زير جلدي مي‌شود.
ب) پوكي استخوان پس از دوره يائسگي.
بزرگسالان: مقدار IU/day 100 تزريق زير جلدي يا عضلاني يك روز در ميان و يا 200 واحد از اسپري (1 پاف) روزانه در بيني.
پ) زيادي كلسيم خون.
بزرگسالان: ابتدا با IU/kg 4 عضلاني يا زير جلدي هر 12 ساعت شروع شود. اگر ظرف 2-1 روز پاسخي ديده نشد، به IU/kg 8 هر 12 ساعت افزايش يابد. اگر بعد از 2 روز تغييري حاصل نشد IU/kg 8 هر 6 ساعت استفاده شود، يا IU/kg 16-2 به‌صورت انفوزيون وريدي هر 12 ساعت تجويز شود.
ت) Osteogenesis Imperfecta.
بزرگسالان: IU/kg 2 به‌صورت عضلاني يا زير جلدي 3 بار در هفته به همراه مصرف روزانه كلسيم خوراكي.
(مكانيسم اثر)
اثر كاهنده كلسيم خون: كلسي تونين به طور مستقيم جدا شدن كلسيم از استخوان را مهار مي‌كند. اين اثر از طريق افزايش مقدار cAMP سلولهاي استخواني و در نتيجه، ايجاد اختلال در انتقال كلسيم و فسفات از طريق غشاي پلاسمايي استئوكلاست‌ها، اعمال مي‌شود. اثر ثانويه كلسيتونين در كليه‌ها است؛ يعني جايي كه اين دارو به طور مستقيم جذب مجدد كلسيم، فسفات و سديم به درون لوله‌هاي كليوي را مانع مي‌شود و در نتيجه، دفع آنها را افزايش مي‌دهد. براي دستيابي به اثرات باليني اين دارو در بيماري پاژه، ممكن است تا چندين ماه زمان لازم باشد.
(موارد مصرف )
جذب: كلسيتونين بايد به صورت تزريقي تجويز شود. طي 15 دقيقه بعد از تزريق زير جلدي مقدار IU 200 كلسيتونين، غلظت پلاسمايي mg/ml 0.1-0.4 به دست مي‌آيد. حداكثر اثر اين دارو طي 4-2 ساعت حاصل مي‌شود. طول مدت اثر آن بعد از تزريق عضلاني يا زير جلدي ممكن است 24 ساعت و بعد از تزريق وريدي، 12-0.5 ساعت باشد.
متابوليسم: به سرعت در كليه متابوليزه مي‌شود و متابوليتهاي آن در خون و بافتهاي محيطي فعال هستند.
دفع: به صورت متابوليتهاي غير فعال از طريق ادرار دفع مي‌شود.
(مسموميت و درمان )
تظاهرات باليني: كمي كلسيم خون و تتاني ناشي از آن. اين تظاهرات معمولاً در بيماران مستعد با مصرف اولين نوبتهاي دارو بروز مي‌كند.
درمان: كلسيم تزريقي باعث تصحيح اين نشانه‌ها مي‌شود و بنابراين، بايد به سرعت در دسترس باشد.
(موارد منع مصرف)
(عوارض جانبي)
قلبي- عروقي: فشار به قفسه سينه، ادم پا.
اعصاب مركزي: سردرد، گيجي، پارستزي، ضعف.
ادراري - تناسلي: افزايش موقت ميزان ترشح ادرار، شب ادراري.
دستگاه گوارش: تهوع گذرا همراه با استفراغ يا بدون آن، اسهال، بي‌اشتهايي، درد شكم، ناراحتي اپيگاستر، طعم غيرنرمال در دهان.
موضعي: درد و التهاب در محل تزريق، بثورات پوستي، برافروختگي صورت، خارش.
ساير عوارض: حساسيت مفرط، كهير، آنافيلاكسي، تورم و حساس شدن غير طبيعي دستها به فشار يا لمس.
توجه : مصرف دارو در صورت بروز واكنشهاي آلرژيك بايد قطع شود.
(موارد قابل توجه)
- تداخل دارویی
- تزريق زير جلدي كلسيتونين نسبت به ساير روشها ترجيح داده مي‌شود.
- قبل از تجويز اين دارو آزمايش براي بررسي احتمال حساسيت مفرط نسبت به پروتئينهاي خارجي انجام شود. از آنجايي كه هورمونها مواد پروتئيني هستند، احتمال بروز واكنشهاي آلرژيك سيستميك وجود دارد. اپي‌نفرين بايد در دسترس باشد.
- براي مقابله با تتاني احتمالي ناشي از كاهش كلسيم در خون، كلسيم تزريقي بايد در اوايل درمان در دسترس باشد.
- غلظت كلسيم سرم در طول درمان به طور مرتب پيگيري گردد.
- بيمار از نظر بروز علائم ناشي از افزايش مجدد كلسيم خون (مانند استخوان درد، سنگ كليه، افزايش مقدار ادرار، بي‌اشتهايي، تهوع، استفراغ، تشنگي، يبوست، بي حالي، براديكاردي، كاهش تونيسيته عضلات، شكستگي استخوان ناشي از نكروز بافت استخواني، سايكوز و اغما) تحت نظر قرار گيرد. بيماراني كه ابتدا پاسخ باليني مطلوبي به درمان با كلسيتونين داده‌اند و سپس دچار افزايش مجدد كلسيم خون شده‌اند، بايد از نظر تشكيل آنتي‌بادي در مقابل اين هورمون پروتئيني ارزيابي شوند.
- بيمار از نظر بروز علائم تتاني ناشي از كمي كلسيم خون در طول درمان تحت مراقبت باشد (اين علائم عبارت‌اند از انقباض ناگهاني عضلات، اسپاسم هاي تتانيك و تشنج در صورت كمي شديد كلسيم خون).
- محلول تزريقي دارو بايد در يخچال نگهداري گردد.
- به دليل استفاده از علامت اختصاري IU احتمال بروز خطاي دارويي وجود دارد. در صورت امكان از واژه international unit استفاده شود.
- فرآورده‌هاي مشتق از سالمون ممكن است باعث بروز واكنشهاي حساسيتي شود، بنابراين توصيه مي‌شود اپي‌نفرين جهت رفع آن در دسترس باشد (هنگام تزريق) و همچنين قبل از تزريق اين فرآورده‌ها توصيه مي‌شود تست پوستي انجام شود.
- در صورت زخم مخاط بيني مي‌توان مصرف دارو را موقتاً قطع نمود. بيماران بالاي 65 سال در ريسك بالاتري براي اين عارضه قرار دارند.
نكات قابل توصيه به بيمار
- در صورت فراموش كردن يك نوبت مصرف دارو، اگر برنامه مصرف يك بار در روز است، آن را در اولين فرصت ممكن مصرف كنيد و مقدار مصرف بعدي را دو برابر نكنيد. اگر برنامه مصرف يك روز در ميان است، آن را در اولين فرصت ممكن تزريق كنيد و برنامه مصرف يك روز در ميان را بر اساس اين نوبت مصرف كنيد.
- در طول درمان، براي بررسي وضعيت به طور منظم به پزشك مراجعه كنيد.
- اگر اين دارو را براي درمان پوكي استخوان ناشي از يائسگي تزريق مي‌كنيد، مصرف كلسيم و ويتامين D به ميزان كافي، اهميت بسياري دارد.
مصرف در شيردهي: با احتياط مصرف شود.
مکانیزم اثر
ملاحظات اختصاصي
- تزريق زير جلدي كلسيتونين نسبت به ساير روشها ترجيح داده مي‌شود.
- قبل از تجويز اين دارو آزمايش براي بررسي احتمال حساسيت مفرط نسبت به پروتئينهاي خارجي انجام شود. از آنجايي كه هورمونها مواد پروتئيني هستند، احتمال بروز واكنشهاي آلرژيك سيستميك وجود دارد. اپي‌نفرين بايد در دسترس باشد.
- براي مقابله با تتاني احتمالي ناشي از كاهش كلسيم در خون، كلسيم تزريقي بايد در اوايل درمان در دسترس باشد.
- غلظت كلسيم سرم در طول درمان به طور مرتب پيگيري گردد.
- بيمار از نظر بروز علائم تتاني ناشي از كمي كلسيم خون در طول درمان تحت مراقبت باشد (اين علائم عبارت‌اند از انقباض ناگهاني عضلات، اسپاسم هاي تتانيك و تشنج در صورت كمي شديد كلسيم خون).
- بيمار از نظر بروز علائم ناشي از افزايش مجدد كلسيم خون (مانند استخوان درد، سنگ كليه، افزايش مقدار ادرار، بي‌اشتهايي، تهوع، استفراغ، تشنگي، يبوست، بي حالي، براديكاردي، كاهش تونيسيته عضلات، شكستگي استخوان ناشي از نكروز بافت استخواني، سايكوز و اغما) تحت نظر قرار گيرد. بيماراني كه ابتدا پاسخ باليني مطلوبي به درمان با كلسيتونين داده‌اند و سپس دچار افزايش مجدد كلسيم خون شده‌اند، بايد از نظر تشكيل آنتي‌بادي در مقابل اين هورمون پروتئيني ارزيابي شوند.
- محلول تزريقي دارو بايد در يخچال نگهداري گردد.
- به دليل استفاده از علامت اختصاري IU احتمال بروز خطاي دارويي وجود دارد. در صورت امكان از واژه international unit استفاده شود.
- فرآورده‌هاي مشتق از سالمون ممكن است باعث بروز واكنشهاي حساسيتي شود، بنابراين توصيه مي‌شود اپي‌نفرين جهت رفع آن در دسترس باشد (هنگام تزريق) و همچنين قبل از تزريق اين فرآورده‌ها توصيه مي‌شود تست پوستي انجام شود.
- ايمني و كارآيي اين دارو در كودكان شناسايي نشده است.
- در صورت زخم مخاط بيني مي‌توان مصرف دارو را موقتاً قطع نمود. بيماران بالاي 65 سال در ريسك بالاتري براي اين عارضه قرار دارند.
مصرف در شيردهي: با احتياط مصرف شود.
سایر اطلاعات
طبقه‌بندي فارماكولوژيك: هورمون تيروئيدي.
طبقه‌بندي درماني: كاهنده كلسيم خون.
طبقه‌بندي مصرف در بارداري: : رده C
اشكال دارويي:
Injection: 50, 100 IU/ml
Spray: 100, 200 IU/dose (Recombinant or Salmon)
نام‌هاي تجاري: Apo - Calcitonin, Calci HEXAL, Miacalcic, Nylex
