(تعریف)

اپیدیدیمیت به التهاب مجاری اپیدیدیم (روخاگ) در دستگاه تناسلی مردانه گفته می‌شود . اغلب علت عفونی (مانند باکتری‌های گرم منفی یا کلامیدیا) دارد که به درمان آنتی بیوتیک جواب می‌دهد. در معاینه گاه اپیدیدیم سفت و متورم می‌شود یا مثلاً در اپیدیدیمیت سلی مانند دانه‌های تسبیح است.

(علائم و نشانه ها)

بزرگ‌، سفت‌ و دردناک‌ شدن‌ بیضه‌.
 تب‌
▪ شروع‌ سریع‌ درد، گرمی‌ و تورم‌ در پشت‌ یکی‌ از بیضه‌ها (گاهی‌ هر دو بیضه‌)
▪ حساس‌ بودن‌ محتویات‌ کیشه‌ بیضه‌ به‌ لمس‌
▪ گاهی‌ حساس‌ بودن‌ بیضه‌ دیگر به‌ لمس‌
▪ غالباً التهاب‌ حاد پیشابراه‌ که‌ باعث‌ سوزش‌ به‌ هنگام‌ ادرار می‌شود

(علل و عوامل خطرساز)

در مردان 35 تا14ساله، اپیدیدیمیت بیشتر بر اثر عفونت جنسی با نیسریا گونوره یا کلامیدیا تراکوماتیس ایجاد می‌شود. اپیدیدیمیت باکتریایی غیراختصاصی بر اثر باکتری‌های ‌هوازی گوناگون ایجاد می‌شود و اغلب با ناهنجاری‌های آناتومیک در ارتباط است. در بیماران جوان‌تر از 14 سال یا مسن‌تر از 35 سال، اپیدیدیمیت اغلب بر اثر عفونت با پاتوژن‌های شایع دستگاه ادراری مانند اشریشیا کولی ایجاد می‌شود. در مردانی که تماس جنسی از راه مقعد برقرار می‌کنند، باکتری‌های کولیفرم (مانند E. coli) پاتوژن‌های مقصر اصلی هستند؛ هرچند که عفونت با هموفیلوس آنفلوآنزا نیز به این موضوع ربط داده شده است. عوامل خطرزای اپیدیدیمیت در تمام مردان عبارتند از: فعالیت جنسی، فعالیت فیزیکی شدید، دوچرخه یا موتورسواری و نشستن به مدت طولانی ‌(مانند هنگام مسافرت، مشاغل کم‌تحرک). عوامل خطرزا در مردان مسن‌تر از 35 سال و پسران نابالغ عبارتند از: جراحی اخیر دستگاه ادراری یا وسیله‌گذاری در دستگاه ادرار و اختلالات آناتومیک مانند انسداد پروستاتی در سالمندان و دریچه پیشابراهی خلفی یا تنگی دهانه پیشابراه در پسران نابالغ.
به‌جز بیماری‌های ویروسی، عفونت‌های مجرای ادراری تناسلی به ندرت به طور اولیه بیضه را درگیر می‌کنند. اورکیت معمولا در بیماران مبتلا به اپیدیدیمیت همزمان رخ می‌دهد و پاتوژن‌های مسوول بروز این وضعیت‌ها یکسان هستند. عفونت با منشا خونی عمده‌ترین راه عفونت بیضه به تنهایی است. اوریون شایع‌ترین علت اورکیت ویروسی است. اورکیت پیوژنیک معمولا بر اثر یک فرایند التهابی در اپیدیدیم ایجاد می‌شود.

(درمان بیماری)

درمان تجربی اپیدیدیمیت باید براساس پاتوژن احتمالی و پیش از کامل شدن آزمون‌های تشخیصی آغاز شود. درمان روی رفع عفونت، بهبود علایم، جلوگیری از سرایت و کاهش عوارض جانبی بعدی متمرکز است. اگر عفونت گونوکوکی یا کلامیدیایی محتمل است (در بیماران 35-14 ساله)، درمان باید شامل سفتریاکسون، تک‌دوز 250 میلی‌گرمی به صورت تزریق عضلانی و داکسی سیکلین mg‌100 خوراکی 2 بار در روز به مدت 10 روز باشد. در صورت تردید در پایبندی به درمان در بیمار، آزیترومایسین g‌1 تک دوز ممکن است به جای داکسی سیکلین استفاده شود. اگر احتمال عفونت با ارگانیسم‌های روده‌ای مانند باکتری‌های کولیفرم مطرح است (در بیماران کمتر از 14 سال یا بالاتر از 35 سال) یا بیمار به سفالوسپورین‌ها یا تتراسیکلین‌ها حساسیت دارد، درمان باید شامل افلوکساسین mg‌300 خوراکی 2 بار در روز به مدت 10 روز یا لووفلوکساسین mg‌500 خوراکی یک بار در روز به مدت 10 روز باشد. در بیمارانی که دچار نقص ایمنی هستند (مانند مبتلایان به HIV) درمان مشابه با بیماران دارای ایمنی طبیعی است.
علاوه بر درمان آنتی‌بیوتیکی، استفاده از داروهای ضددرد ، ‌بالا بردن اسکروتوم ، محدود کردن فعالیت و استفاده از کمپرس سرد در درمان اپیدیدیمیت موثر هستند. به بیماران باید درباره عوارض احتمالی از جمله سپسیس، آبسه، ناباروری و طولانی شدن عفونت هشدار داد. اپیدیدیمیت و اورکیت را معمولا می‌توان به صورت سرپایی و با پیگیری دقیق درمان کرد. درمان در بیمارستان در صورت وجود درد مقاوم به درمان، استفراغ (به دلیل عدم توانایی مصرف آنتی‌بیوتیک خوراکی)، شک به آبسه، فقدان مراقبت سرپایی یا نشانه‌های سپسیس انجام می‌گیرد.
درمان اورکیت بیشتر به صورت حمایتی است و باید شامل استراحت در بستر و استفاده از کمپرس سرد یا گرم برای درد باشد. درمان‌های ضدباکتریایی برای درمان اورکیت ویروسی کاربردی ندارند و بسیاری از موارد اورکیت مرتبط با اوریون به سرعت پس از 10-3 روز بهبود می‌یابند. اپیدیدیمواورکیت نیز مانند اپیدیدیمیت به پوشش آنتی‌بیوتیکی مناسب نیاز دارد.

(پیشگیری)

استفاده‌ از کاندوم‌ و عدم‌ بی‌بندوباری‌ حتی‌المقدور اجتناب‌ از سوند ادراری‌.